Rynek kryptoaktywów trafi pod nadzór Komisji Nadzoru Finasowego

Kryptoaktywa to cyfrowe aktywa, które mogą być przenoszone i przechowywane w formie elektronicznej z wykorzystaniem technologii rozproszonego rejestru lub podobnej. Polacy postrzegają inwestycje w te aktywa jako bardzo ryzykowne. Jak wskazuje raport Polskiego Instytutu Ekonomicznego, 83% respondentów uważa, że z inwestowaniem w kryptowaluty wiąże się znaczne ryzyko utraty środków. 1/5 osób, które kiedykolwiek posiadały kryptowaluty zadeklarowała, że podczas inwestycji padło ofiarą oszustwa. Mimo to, inwestycje w kryptoaktywa stale zyskują na popularności. W 2023 r. blisko 12% Polaków w wieku produkcyjnym posiadało te aktywa.

Niektóre kryptoaktywa, w szczególności te, które kwalifikują się jako instrumenty finansowe w rozumieniu dyrektywy MIFID II (np. tokeny reprezentujące udział w przedsiębiorstwie) podlegają regulacjom obejmującym rynek kapitałowy, w tym ustawie z dnia 29 lipca 2005 roku o obrocie instrumentami finansowymi. Jednak nie istniały dotychczas przepisy, które regulowałyby świadczenie usług w obszarze kryptoaktywów nieobjętych zakresem definicji instrumentu finansowego (np. stablecoinów USDC, tokenów użytkowych). Brak takich przepisów narażał posiadaczy tych kryptoaktywów na ryzyko, przyczyniał się również do występowania nadużyć na rynku.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1114 z dnia 31 maja 2023 r. w sprawie rynków kryptoaktywów oraz zmiany rozporządzeń (UE) nr 1093/2010 i (UE) nr 1095/2010 oraz dyrektyw 2013/36/UE i (UE) 2019/1937  wprowadza nowe wymogi, które będą dotyczyć nieunormowanych dotąd kryptoaktywów: tokenów powiązanych z aktywami, tokenów będących pieniądzem elektronicznym oraz tokenów użytkowych.

Ministerstwo Finansów przygotowało projekt ustawy o kryptoaktywach dostosowywujący polskie ustawodawstwo do przepisów unijnego Rozporządzenia. Projekt ma na celu wytyczenie ram prawnych dla prawidłowego funkcjonowania rynku kryptoaktywów w Polsce. Skuteczny nadzór i ochrona inwestorów mają zostać zapewnione przez wyposażenie Komisji Nadzoru Finansowego w liczne środki nadzorcze, w tym w możliwość nakładania wysokich kar administracyjnych na emitentów kryptoaktywów.

Organ nadzoru i jego kompetencje

Komisja Nadzoru Finansowego będzie organem nadzoru nad rynkiem kryptoaktywów.  Komisja zyska uprawnienia do wydawania zezwoleń na prowadzenie działalności jako dostawca usług w zakresie kryptoaktywów oraz do przeprowadzania kontroli. Takie zezwolenie będą musiały uzyskać np. podmioty, które nabywają i zbywają kryptoaktywa na rachunek klientów, a także przedsiębiorstwa świadczące usługi zarządzania portfelem lub doradztwa w zakresie kryptoaktywów. Projekt przewiduje ponadto przyznanie KNF środków nadzorczych mających na celu przeciwdziałanie naruszeniom, których mogą dopuścić się podmioty nadzorowane. KNF będzie mogła w szczególności: nakazać wstrzymanie oferty publicznej kryptoaktywów, nakazać przerwanie jej przebiegu na określony okres czasu, czy zakazać dopuszczenia kryptoaktywów.

W projekcie określono obowiązki emitentów kryptoaktywów  oraz dostawców usług w zakresie kryptoaktywów, w tym zobowiązanie emitentów do przekazywania KNF informacji dotyczących ich działalności. Emitentami są osoby fizyczne, prawne lub inne przedsiębiorstwa, które emitują kryptoaktywa. Emitenci będą musieli przekazywać Komisji dane m.in. o swojej kondycji finansowej. KNF zyska także możliwość żądania od emitentów wszelkich informacji niezbędnych do pełnienia nadzoru. Rozszerzenie zakresu obowiązków emitentów zapewni transparentność i bezpieczeństwo rynku. Projekt zawiera również koszty, które będą musiały ponosić podmioty zajmujące się wypuszczaniem na rynek kryptoaktywów, są to m.in. koszty uzyskania zezwolenia KNF na emisję kryptoaktywów, koszty zatwierdzenia dokumentu informacyjnego przez KNF.

Na wypadek naruszenia przepisów unijnego rozporządzenia, KNF zostanie upoważniona do nakładania sankcji na oferujących, emitentów lub osoby ubiegające się o dopuszczenie kryptoaktywów. Wprowadzona zostanie także możliwość nakładania kar pieniężnych na osoby zawodowo pośredniczące w zawieraniu transakcji związanych z kryptoaktywami lub realizujące takie transakcje. Wysokość kar za niedopełnienie obowiązków ma, w założeniu projektodawców, zniechęcać do omijania prawa. Kwotowa rozpiętość sankcji rozciąga się od kilku do nawet kilkudziesięciu milionów złotych.

Odpowiedzialność karna podmiotów nadzorowanych

W razie stwierdzenia, że postępowanie jest niezgodne z regulacjami ustawy, możliwe będzie pociągnięcie podmiotów nadzorowanych do odpowiedzialności karnej. W projekcie wskazane zostały następujące środki karne: grzywna, kara aresztu, kara pozbawienia wolności. Przykładowo, dokonując oferty publicznej kryptoaktywa innego niż tokeny powiązane z aktywami lub tokeny będące e-pieniądzem, można zostać ukaranym grzywną do 10 000 000 złotych i karą pozbawienia wolności do lat 2. Zdaniem projektodawców, wprowadzenie odpowiedzialności karnej zwiększy bezpieczeństwa konsumentów, ponadto zapewni ochronę państwa i inwestorów.

Tajemnica zawodowa

Projekt ustawy ustala zakres i zasady zachowania tajemnicy zawodowej obejmującej informacje uzyskane w związku ze świadczeniem usług w zakresie kryptoaktywów. Do takich informacji należą w szczególności: dane identyfikujące strony umowy, treść umowy oraz dane o sytuacji majątkowej inwestora. Określono krąg podmiotów, którzy objęci zostaną obowiązkiem zachowania tajemnicy zawodowej. Będą to nie tylko osoby wchodzące w skład organów statutowych dostawców usług w zakresie kryptoaktywów i osoby tam zatrudnione, ale także podwykonawcy.

Dokumenty w formie elektronicznej

Dokumenty związane z dokonywaniem czynności dotyczących usług w zakresie kryptoaktywów będą mogły zostać sporządzone w postaci elektronicznej. Oświadczenie woli złożone w postaci elektronicznej spełniać będzie wymóg zachowania formy pisemnej zastrzeżonej pod rygorem nieważności, co stanowi istotne ułatwienie dla prowadzenia działalności w zakresie kryptoaktywów.

Obecnie zakończył się etap uzgodnień i konsultacji nad projektem Ustawy. Uwagi do projektu zgłosili między innymi: Rzecznik Finansowy, Narodowy Bank Polski oraz Związek Przedsiębiorców Finansowych w Polsce.

Jeśli planowany na II kwartał 2024 r. termin przyjęcia projektu ustawy nie ulegnie zmianie, ustawa o kryptoaktywach wejdzie w życie 30 czerwca 2024 r., jednak przepisy ustawy w zakresie świadczenia usług w sferze kryptoaktywów stosowane będą od 30 grudnia 2024 r.

Autorzy:

Karolina Odrobina, asystenta prawna

Michał Korszla, adwokat