Fundusz ELTIF jako sposób na pozyskiwanie kapitału od klientów detalicznych

Fundusze ELTIF, a w polskiej wersji językowej fundusze EDFI, to europejskie długoterminowe fundusze inwestycyjne, które zostały wprowadzone do prawa unijnego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/760 z dnia 29 kwietnia 2015 r. w sprawie europejskich długoterminowych funduszy inwestycyjnych (dalej „rozporządzenie 2015/760”). W tym roku dokonano jednak istotnych zmian rozporządzenia 2015/760, które wejdą w życie 10 stycznia 2024 r. Jak będą wyglądać odmienione fundusze ELTIF oraz czym one w ogóle są?

Czym są fundusze ELTIF?

Zgodnie z treścią rozporządzenia 2015/760 alternatywne fundusze inwestycyjne UE (dalej „AFI z UE”) oraz subfundusze AFI z UE mogę być wprowadzane do obrotu jako fundusze ELTIF. Aby jednak możliwe było wprowadzenie takiego funduszu do obrotu, należy wcześniej uzyskać odpowiednie zezwolenie. Możliwość uzyskania takiego zezwolenia posiadają tylko i wyłącznie AFI z UE. AFI z UE to natomiast przedsiębiorstwa zbiorowego inwestowania, w tym subfundusze takich przedsiębiorstw, które:

1. pozyskują kapitał od wielu inwestorów z myślą o inwestowaniu go zgodnie z określoną polityką inwestycyjną z korzyścią dla tych inwestorów oraz nie potrzebują zezwolenia na mocy 5 dyrektywy 2009/65/WE;
2. uzyskały zezwolenie lub są zarejestrowane w jednym z państw członkowskich zgodnie z właściwym prawem krajowym;
3. nie uzyskały zezwolenia lub nie są zarejestrowane w jednym z państw członkowskich, ale posiadają swoją siedzibę statutową lub siedzibę zarządu w jednym z państw członkowskich Unii Europejskiej.

Zgodnie z polskim prawem krajowym, kryteria AFI z UE spełniają alternatywne spółki inwestycyjne zarejestrowane w Polsce.

Dopuszczalne inwestycje ELTIF

Charakterystyczną cechą fundusze ELTIF jest to, że mogą one inwestować tylko w określone aktywa – aktywa długoterminowe. Trudno jest zdefiniować aktywa długoterminowe, jednak co do zasady są one niepłynne, powodują konieczność zaangażowania na pewien okres oraz posiadają profil ekonomiczny o charakterze długoterminowym.

Precyzując powyższe, aktywa są dopuszczalne jako przedmiot inwestycji ELTIF jedynie w przypadku, gdy należą do jednej z następujących kategorii:

1. instrumenty kapitałowe (udziały własnościowe) lub quasi-kapitałowe (każdy rodzaj instrumentu finansowego, w przypadku którego zwrot z inwestycji jest powiązany z zyskiem lub stratą kwalifikowalnego przedsiębiorstwa portfelowego i w przypadku którego spłata instrumentu w przypadku niewywiązania się ze zobowiązania nie jest w pełni zabezpieczona), które zostały:

• wyemitowane przez kwalifikowalne przedsiębiorstwo portfelowe i nabyte przez ELTIF od tego kwalifikowalnego przedsiębiorstwa portfelowego lub strony trzeciej na rynku wtórnym;
• wyemitowane przez kwalifikowalne przedsiębiorstwo portfelowe w zamian za instrument kapitałowy lub quasi-kapitałowy uprzednio nabyty przez ELTIF od tego kwalifikowalnego przedsiębiorstwa portfelowego lub strony trzeciej na rynku wtórnym;
• wyemitowane przez przedsiębiorstwo, w którym kwalifikowalne przedsiębiorstwo portfelowe posiada udział kapitałowy, w zamian za instrument kapitałowy lub quasi-kapitałowy nabyty przez ELTIF zgodnie z lit. a lub b powyżej;

2. instrumenty dłużne wyemitowane przez kwalifikowalne przedsiębiorstwo portfelowe;

3. pożyczki udzielone przez ELTIF na rzecz kwalifikowalnego przedsiębiorstwa portfelowego, których termin zapadalności nie jest dłuższy niż okres działalności ELTIF;

4. jednostki uczestnictwa lub udziały w jednym lub większej liczbie innych ELTIF, EuVECA, EuSEF, UCITS i AFI z UE zarządzanych przez ZAFI z UE, pod warunkiem że te ELTIF, EuVECA, EuSEF, UCITS i AFI z UE inwestują w dopuszczalne inwestycje i same nie zainwestowały więcej niż 10 % swoich aktywów w żadne inne przedsiębiorstwo zbiorowego inwestowania;

5. aktywa rzeczowe;

6. proste, przejrzyste i standardowe sekurytyzacje;

7. obligacje wyemitowane, zgodnie z rozporządzeniem PE i Rady w sprawie europejskich zielonych obligacji, przez kwalifikowalne przedsiębiorstwo portfelowe.

Poza powyższymi ELTIF może inwestować w aktywa, o których mowa w art. w art. 50 ust. 1 dyrektywy 2009/65/WE, tj. m.in.:

1. zbywalne papiery wartościowe i instrumenty rynku pieniężnego dopuszczone do obrotu lub będące w obrocie na rynku regulowanym;
2. emitowane ostatnio zbywalne papiery wartościowe, pod warunkiem że warunki emisji obejmują zobowiązanie, że zostanie złożony wniosek o dopuszczenie do oficjalnych notowań na giełdzie lub na innym rynku regulowanym oraz dopuszczenie nastąpi w ciągu jednego roku od daty emisji;
3. jednostki UCITS (przedsiębiorstwa zbiorowego inwestowania w zbywalne papiery wartościowe) lub innych przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania pod warunkiem spełnienia szeregu przesłanek;
4. lokaty w instytucjach kredytowych, które są wypłacalne na żądanie lub mogą być wycofane, oraz wymagalne w terminie nie dłuższym niż 12 miesięcy;
5. finansowe instrumenty pochodne, łącznie z instrumentami równoważnymi w stosunku do instrumentów rozliczanych w gotówce, będące w obrocie na rynku regulowanym lub finansowe instrumenty pochodne będące w obrocie pozagiełdowym (instrumenty pochodne OTC);
6. instrumenty rynku pieniężnego inne niż te będące w obrocie na uregulowanym rynku, jeśli emisja lub emitent takich instrumentów sami podlegają regulacji do celów ochrony inwestorów i oszczędności.

A zatem fundusze ELTIF mają bardzo szeroki wachlarz możliwych lokat środków pieniężnych. Nie to jednak odróżnia fundusze ELTIF od innych funduszy, tylko zakazy inwestycyjne, które musi przestrzegać taki fundusz.

Zakazy inwestycyjne

Fundusze ELTIF nie mogą podejmować żadnej z poniższych działalności:

1. krótkiej sprzedaży aktywów;
2. bezpośredniego lub pośredniego zaangażowania w towary, w tym za pośrednictwem finansowych instrumentów pochodnych, świadectw odnoszących się do towarów, indeksów opartych na towarach lub jakichkolwiek innych środków lub instrumentów, które prowadziłyby do zaangażowania w towary;
3. zawierania transakcji udzielenia pożyczki papierów wartościowych, zaciągnięcia pożyczki papierów wartościowych, transakcji odkupu lub wszelkich innych umów o równoważnych skutkach gospodarczych, które stwarzają podobne ryzyko, jeżeli wpływają one na ponad 10 % aktywów ELTIF;
4. wykorzystywania finansowych instrumentów pochodnych, z wyjątkiem sytuacji, w których wykorzystanie takiego instrumentu służy jedynie zabezpieczeniu ryzyka związanego z innymi inwestycjami ELTIF.

Powyższe zakazy wynikają z charakterystyki działalności funduszy ELTIF. Jak sama nazwa wskazuje portfel aktywów tych funduszy powinien skupiać się tylko na produktach długoterminowych takich jak instrumenty kapitałowe lub dłużne emitowane przez MŚP notowane na rynkach regulowanych oraz przez przedsiębiorstwa nienotowane na rynkach regulowanych, a także aktywach rzeczowych. Takie zakazy ustanowione dla funduszy ELTIF mają zapewnić wyeliminowanie lub ograniczenie ekspozycji na ryzyko inne niż to, którego można oczekiwać w przypadku funduszu ukierunkowanego na inwestycje długoterminowe.

Kwalifikowalne przedsiębiorstwo portfelowe

Katalog aktywów, które mogą być przedmiotem inwestycji funduszy ELTIF wprowadza pojęcie kwalifikowanego przedsiębiorstwa portfelowego. Aby inwestycja mogła zostać dokonana przedsiębiorstwo takie musi spełniać następujące wymogi:

1. nie może być przedsiębiorstwem finansowym, chyba że jest przedsiębiorstwem finansowym niebędącym finansową spółką holdingową lub holdingiem mieszanym oraz to przedsiębiorstwo finansowe uzyskało zezwolenie lub zostało zarejestrowane później niż pięć lat przed datą inwestycji początkowej;
2. jest przedsiębiorstwem, które nie jest dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym lub na wielostronnej platformie obrotu lub jest dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym lub na wielostronnej platformie obrotu, a jego kapitalizacja rynkowa wynosi nie więcej niż 1 500 000 000 EUR;
3. ma siedzibę w państwie członkowskim lub w państwie trzecim, pod warunkiem że to państwo trzecie nie zostało uznane za państwo trzecie wysokiego ryzyka oraz nie figuruje jako jurysdykcja niechętna współpracy do celów podatkowych.

Wobec tego fundusze ELTIF mają duże możliwości inwestycyjne, jednak ograniczają się do spółek niepublicznych lub spółek publicznych z sektora MŚP. Z uwagi na ryzyko prania pieniędzy i finansowania terroryzmu wymogi geograficzne należy uznać za konieczne.

Polityka inwestycyjna

W celu realizacji założeń ustawowych, fundusz ELTIF musi posiadać specyficzną politykę inwestycyjną, zgodnie z którą:

1. inwestuje co najmniej 55% swojego kapitału w dopuszczalne aktywa inwestycyjne, o których mowa wyżej;
2. inwestuje nie więcej niż 20 % swojego kapitału w instrumenty wyemitowane przez jakiekolwiek jedno kwalifikowalne przedsiębiorstwo portfelowe lub pożyczki udzielone jakiemukolwiek jednemu kwalifikowalnemu przedsiębiorstwu portfelowemu;
3. inwestuje nie więcej niż 20 % swojego kapitału w pojedyncze składniki aktywów rzeczowych;
4. inwestuje nie więcej niż 20 % swojego kapitału w jednostki uczestnictwa lub udziały w jakimkolwiek jednym ELTIF, EuVECA, EuSEF, UCITS lub AFI z UE zarządzanym przez ZAFI z UE;
5. inwestuje nie więcej niż 10 % swojego kapitału w aktywa, o których mowa w  50 ust. 1 dyrektywy 2009/65/WE, w przypadku gdy aktywa te zostały wyemitowane przez jeden podmiot;
6. łączna wartość prostych, przejrzystych i standardowych sekurytyzacji w portfelu ELTIF nie może przekraczać 20 % wartości kapitału tego ELTIF.

Fundusz ELTIF musi się zatem dywersyfikować i inwestować w różne aktywa, tym samym mitygując ryzyko inwestycyjne. Niemożliwe jest stworzenie funduszu ELTIF, który będzie inwestował tylko i wyłącznie przykładowo aktywa rzeczowe, mimo że będą to aktywa rzeczowe różnego rodzaju. Limitów tych nie stosuje się jednak, gdy fundusz ELTIF jest wprowadzany tylko wśród inwestorów profesjonalnych (z wyłączeniem limitu wskazanego w pkt 1).

Wprowadzanie ELTIF do obrotu wśród klientów detalicznych

Co ciekawe fundusze ELTIF działające w Polsce jako alternatywne spółki inwestycyjne mogą być wprowadzane do obrotu wśród klientów detalicznych. Zgodnie z art. 70f ust. 1 pkt 2 ustawy o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi alternatywna spółka inwestycyjna może być wprowadzana do obrotu wśród klientów detalicznych – w przypadku gdy uzyskała zezwolenie dla europejskiego długoterminowego funduszu inwestycyjnego, o którym mowa w rozporządzeniu 2015/760.

Biorąc pod uwagę ostatnie zmiany w funkcjonowaniu alternatywnych spółkach inwestycyjnych wprowadzone ustawą zwaną „warzywniakiem” i zakazanie wprowadzania do obrotu ASI wśród klientów detalicznych, fundusz ELTIF jest ciekawą alternatywą, gdy potencjalny inwestor detaliczny nie ma „luźnych” 60.000 euro, żeby zainwestować w ASI. Oczywiście jest on obwarowany specyficznymi wymogami, ale specyfika działalności wielu ASI pokazuje, że preferują one raczej inwestycje długoterminowe. Wobec tego zamiast poszukiwać inwestorów, którzy chcą zainwestować minimum ćwierć miliona w coś, co nie daje gwarancji sukcesu, warto zastanowić się nad przemodelowaniem kształtu ASI i uzyskaniem zezwolenia na prowadzenia działalności jako fundusz ELTIF.