Czym są CoCos’y? Obligacje kapitałowe ratujące płynność emitenta

Ustawą z dnia 14 kwietnia 2023 r. o zmianie ustawy o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi, ustawy o obligacjach, ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji oraz niektórych innych ustaw wprowadzono do polskiego porządku prawnego nowy instrument finansowy – obligacje kapitałowe. Czym są te instrumenty? Kto może je emitować? Kto może je nabywać? Jakie uprawnienia nadają obligatariuszom? Na wszystkie pytania odpowiadam w niniejszym artykule.

Emitenci obligacji kapitałowych

Krąg emitentów obligacji kapitałowych został ściśle określony w ustawie z dnia 15 stycznia 2015 r. o obligacjach („ustawa o obligacja”) a w jego skład wchodzą:

1. banki krajowe
2. domy maklerskie, które działają w formie spółki akcyjnej lub spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
3. krajowe zakłady ubezpieczeń,
4. krajowe zakłady reasekuracji.

Katalog emitentów obligacji kapitałowych jest zatem bardzo krótki i ogranicza się tylko do podmiotów wysoce profesjonalnych.

Cel emisji obligacji kapitałowych

O ile umowa spółki lub statut emitenta tak stanowią, emitent może emitować obligacje kapitałowe w celu zakwalifikowania:

1. do funduszy własnych jako instrumenty:
2. dodatkowe w Tier I zgodnie z  52 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych oraz zmieniającego rozporządzenie (UE) nr 648/2012 („rozporządzeniem 575/2013”),
3. w Tier II zgodnie z  63 rozporządzenia 575/2013,
4. do środków własnych jako pozycje podstawowych środków własnych:
5. kategorii 1 zgodnie z  71 rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) nr 2015/35 z dnia 10 października 2014 r. uzupełniającego dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/138/WE w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (Wypłacalność II) („rozporządzeniem delegowanym Komisji (UE) 2015/35”),
6. kategorii 2 zgodnie z  73 rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) 2015/35,
7. kategorii 3 zgodnie z  77 rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) 2015/35.

Powyższe cele brzmią bardzo enigmatycznie dla podmiotu spoza kręgu instytucji finansowych emitujących obligacje kapitałowe. Mianowicie chodzi o to, że obowiązujące w Unii Europejskiej przepisy ustanawiają ostrożnościowe wymogi ostrożnościowe dla instytucji ściśle dotyczące funkcjonowania rynków usług bankowych i finansowych oraz służące zapewnieniu stabilności finansowej podmiotów gospodarczych na tych rynkach, a także wysokiego poziomu ochrony inwestorów i deponentów. Wymogi te mają odzwierciedlać zmniejszenie poziomu ryzyka w zależności od charakteru, skali i stopnia złożoności ryzyk, które wynikają z modelu biznesowego danej instytucji oraz prowadzonej przez nią działalności. W tym celu kapitałową strukturę tych instytucji dzieli się na kategorie zwane „Tiers”. Zastanawiające jest dlaczego nawet w polskiej wersji rozporządzenia 575/2013 nie użyto słowa „poziom” lub „szczebel” zamiast „Tier”. W każdym razie umożliwia to kwalifikację określonych finansowych papierów wartościowych o charakterze hybrydowym do tych kategorii zwanych Tiers.

Zgodnie z rozporządzeniem nr 575/2013, na fundusze własne instytucji (banki i domy maklerskie) składa się suma kapitałów Tier I oraz Tier II. Kapitał Tier I dzieli się na kapitał CET1 (Common Equity Tier I), tj. kapitał najwyższej jakości, oraz kapitał AT1 (Additional Tier 1), tj. kapitał dodatkowy. Do pozycji dodatkowych w Tier I zgodnie z art. 51 rozporządzenia nr 575/2013 mogą być zaliczane instrumenty kapitałowe, które spełniają warunki i kryteria określone w art. 52 ust. 1 tego rozporządzenia. Do kategorii kapitału AT1 mogą być zaliczane hybrydowe instrumenty kapitałowe (contingent convertibles) wyposażone w mechanizm absorpcji strat. Klasyfikacja danego instrumentu finansowego do odpowiedniego Tier odbywa się, co do zasady, według zdolności tego kapitału do absorpcji strat.

Natomiast wymogi kapitałowe dla podmiotów rynku ubezpieczeniowego i zasady klasyfikacji środków własnych do poszczególnych kategorii, a także limity ilościowe dla kwot pozycji środków własnych klasyfikowanych do poszczególnych kategorii zostały ustalone w unijnej dyrektywie potocznie zwanej „dyrektywa Wypłacalność II” oraz „rozporządzeniu delegowanym Komisji (UE) 2015/35”.

Zakład ubezpieczeń i zakład reasekuracji są obowiązane posiadać dopuszczone środki własne w wysokości nie niższej niż kapitałowy wymóg wypłacalności (Solvency Capital Requirement – SCR) oraz dopuszczone podstawowe środki własne w wysokości nie niższej niż minimalny wymóg kapitałowy (Minimum Capital Requirement – MCR). Przepisy ustawy wyróżniają podstawowe środki własne i uzupełniające środki własne. Pozycje środków własnych są klasyfikowane do trzech kategorii: kategorii 1, kategorii 2 oraz kategorii 3. Klasyfikacja środków własnych do kategorii zależy od stopnia posiadania przez nie cech jakościowych określonych jako stała dostępność i podporządkowanie, przy uwzględnieniu czynników określanych jako czas trwania, brak bodźców do wykupu, brak obowiązkowych kosztów obsługi oraz brak obciążeń. Kategoria 1 jest kategorią najwyższą.

Nabywcy obligacji kapitałowych

Minimalna wartość nominalna jednej obligacji kapitałowej to 400.000 zł lub równowartość tej kwoty wyrażona w innej walucie. A zatem sama wartość minimalna pokazuje, że instrument ten nie jest skierowany do „zwykłego Kowalskiego”. Ustawa o obligacjach precyzuje jednak, że obejmującym lub nabywcą obligacji kapitałowych może wyłącznie klient profesjonalny zdefiniowany w art. 3 pkt 39b lit. a-m ustawy o obrocie instrumentami finansowymi. Do grona tego możemy zaliczyć m.in. banki, firmy inwestycyjne, ASI, ZASI, TFI, zakłady ubezpieczeń i fundusze emerytalne.

Uprawnienia obligatariuszy

Zasadą jest, że obligacje kapitałowe tak samo jak obligacje wieczyste mogą uprawniać obligatariusza do otrzymywania odsetek przez czas nieoznaczony. Zarząd emitenta może jednak w przypadkach określonych w ustawie o obligacjach umorzyć całość lub część odsetek z tytułu obligacji kapitałowych albo wstrzymać ich wypłatę. Takie działanie emitenta nie stanowi niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania lub zwłoki w wykonaniu zobowiązania.

Co charakterystyczne w obligacjach kapitałowych, potocznie zwanych „CoCos” (z ang. contingent convertible bonds), w razie wystąpienia opisanego w warunkach emisji zdarzenia inicjującego, emitent obligacji kapitałowych (w zależności od formy prawnej emitenta i kwalifikacji obligacji kapitałowej):

• dokonuje ich umorzenia w formie odpisu trwałego albo odpisu tymczasowego, obniżających w całości albo w części wartość nominalną obligacji kapitałowej,
• dokonuje zamiany obligacji kapitałowych na akcje,
• dokonuje odliczeń obniżających w całości albo w części wartość nominalną obligacji kapitałowej.
• stosuje mechanizm pokrywania strat inny niż określone wyżej, pozwalający na uzyskanie rezultatu równoważnego z rezultatami mechanizmów pokrywania strat określonych wyżej.

Z oczywistych względów zamiana obligacji kapitałowych na akcje nie jest możliwa w przypadku banku spółdzielczego, domu maklerskiego działającego w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz banku państwowego.

Do przeprowadzenia powyższych mechanizmów nie jest potrzebna zgoda obligatariuszy. Mechanizmy te powinny cechować się swego rodzaju automatyzmem, że po wystąpieniu zdarzenia inicjującego, bez zbędnych dodatkowych formalności, przechodzi się do ich realizacji, dążąc tym samym do ratowania emitenta przed upadłością.

Podsumowanie

Jak wskazano w uzasadnieniu do projektu ustawy wprowadzającej obligacje kapitałowe do polskiego porządku prawnego, umożliwienie instytucjom finansowym zwiększania bazy kapitałowej i zaliczania instrumentów kapitałowych jako dodatkowych składników funduszy własnych lub pozycji podstawowych środków własnych instytucji finansowych przyczyni się do podniesienia ich konkurencyjności oraz poziomu stabilności finansowej.

Autorzy:

Maciej Marzec, aplikant radcowski

Jarosław Rudy, radca prawny