Babciowe- czy faktycznie przyczynia się do aktywizacji kobiet na rynku pracy?

W świecie, w którym zmieniające się realia demograficzne rzucają nowe wyzwania przed systemy opieki społecznej, jednym z najbardziej innowacyjnych pomysłów nowo powołanego rządu stało się wprowadzenie tzw. ,,babciowego” – specjalnego świadczenia finansowego dedykowanego rodzicom najmłodszych dzieci. Nazwa ta może budzić ciepłe skojarzenia, sugerując bezpośrednie wsparcie finansowe dla dziadków. Jednak przy bliższym przyjrzeniu się założeniom programu okazuje się, że realia są nieco inne, a sama nazwa może być nieco myląca. ,,Babciowe”, mimo że nazwane w sposób sugerujący wsparcie dla babć i dziadków, w rzeczywistości nie przewiduje bezpośredniego przekazywania pieniędzy do budżetu seniorów. Zamiast tego, program ten jest ukierunkowany na wsparcie rodzin z dziećmi, a jego głównym celem jest ulżenie rodzicom w kosztach związanych z opieką nad dziećmi. W efekcie, choć pomysł może wydawać się promować bezpośrednie wsparcie dla dziadków, to faktycznym beneficjentem świadczenia są rodzice. Przyjrzyjmy się więc, jak środki z budżetu państwa przeznaczone na to świadczenie kształtują się w obliczu aktualnych wyzwań gospodarczych i demograficznych, jakie grupy społeczne najbardziej skorzystają z wprowadzenia tego wsparcia oraz jakie mogą być długoterminowe skutki dla całego społeczeństwa. Czy ,,babciowe” to krok w stronę uznania nieformalnej pracy opiekuńczej, czy raczej chwilowa pomoc finansowa?

Nowa odpowiedź na kryzys demograficzny w Polsce

Ostatnie badania nie pozostawiają złudzeń: Polska doświadcza znacznego niżu demograficznego, który ma długofalowe konsekwencje dla społeczeństwa, gospodarki oraz systemu opieki społecznej. Pomimo wprowadzenia różnorodnych programów wsparcia dla rodzin, takich jak słynne świadczenie 500+, problem niskiego przyrostu naturalnego pozostaje nierozwiązany. W odpowiedzi na te wyzwania, rząd proponuje nowe, innowacyjne rozwiązanie – świadczenie „babciowe”. Świadczenie to jest propozycją, która może przyczynić się do zwiększenia wskaźnika urodzeń, oferując dodatkowe wsparcie tym, którzy decydują się na powiększenie rodziny. Jednakże, skuteczność świadczenia ,,babciowego” w zakresie aktywizacji zawodowej kobiet będzie zależała od wielu czynników, w tym od ostatecznej wysokości świadczenia, dostępności miejsc w instytucjach opieki nad dziećmi oraz od tego, czy świadczenie to będzie częścią szerszego pakietu polityk wspierających rodziny i równość płci na rynku pracy. Istotne będzie również, jak projekt zostanie przyjęty i zaimplementowany w praktyce, a także jakie będą długoterminowe efekty jego funkcjonowania.

W budżecie państwa na 2024 r. zarezerwowano na ,,babciowe’’ 1,5 miliarda złotych. Zgodnie z najprostszym sposobem obliczeń wynika, że 18 tys. zł rocznie dałoby ponad 800 tys. zasiłków. Z tego względu, że dzieci rodzi się około 300 tys. rocznie, to kwota ta wystarczy na zasiłek na każde z nich urodzone w tym roku i dwa lata wcześniej. To z kolei oznacza, że albo dostaną ,,babciowe’’ wszyscy rodzice bez wyjątku – także ci, którzy już teraz pracują oboje, albo jego wysokość ostatecznie może być wyższa.

Z informacji płynących z ministerstwa rodziny wynika, że ,,babciowe’’ zacznie być wypłacane w III kwartale 2024 r. Oznacza to, że pierwszych wypłat świadczenia możemy spodziewać się już od 1 lipca, a najdalej od 1 września.

Najważniejsze założenia i warunki

Świadczenie ,,babciowe”, choć nazwa nie koniecznie oddaje w pełni założeń oraz warunków projektu, ma umożliwić rodzicom powrót do pracy, podczas gdy opieka nad dziećmi pozostaje w rękach zaufanych członków rodziny. Warunkiem przyznania świadczenia nie jest jednak konieczność oddania pod opiekę dziecka dziadkom czy najbliższej rodzinie. Projekt świadczenia zakłada przyznanie rodzinom wsparcia finansowego w wysokości 1500 zł miesięcznie, które ma na celu ułatwienie matkom powrót do pracy po urlopie macierzyńskim lub wychowawczym. Kluczowym elementem tego pomysłu jest elastyczność wykorzystania środków, co oznacza, że pieniądze te nie muszą być bezpośrednio wypłacane dziadkom opiekującym się wnukami. Zamiast tego, świadczenie to może być wykorzystane na pokrycie kosztów związanych z opieką nad dzieckiem, takich jak opłacenie opiekunki, żłobka czy przedszkola. Założenie to ma na celu przede wszystkim zapewnienie rodzicom, a zwłaszcza matkom, większej swobody w planowaniu powrotu do życia zawodowego, nie ograniczając ich jedynie do tradycyjnego modelu opieki rodzinnej.

Chociaż świadczenie ,,babciowe” prezentuje się jako znaczące wsparcie dla rodzin, jest ono obwarowane szeregiem warunków, mających na celu skierowanie pomocy tam, gdzie jest ona najbardziej potrzebna, oraz zapewnienie, że program osiągnie swoje cele społeczne i ekonomiczne. Oto kluczowe kryteria, które muszą zostać spełnione, aby rodzina mogła skorzystać z tego wsparcia:

• Wiek dziecka – Świadczenie jest dostępne dla rodzin z dziećmi do ukończenia przez nie 3. roku życia. Ten warunek podkreśla cel programu, którym jest wsparcie rodziców, zwłaszcza matek, w pierwszych latach życia dziecka, uznając ten czas za kluczowy zarówno dla rozwoju malucha, jak i potrzeb opiekuńczych.
• Podjęcie pracy przez matkę – Jednym z głównych założeń programu jest wspieranie matek w powrocie do pracy po zakończeniu urlopu macierzyńskiego. Oznacza to, że aby skorzystać ze świadczenia, mama musi podjąć nową pracę lub wrócić do pracy, którą przerwała w związku z narodzinami dziecka lub wychowaniem. Warunek ten ma na celu promowanie aktywności zawodowej wśród matek i zapewnienie, że wsparcie finansowe przyczyni się do zwiększenia ich niezależności ekonomicznej.
• Wysokość dochodu – Kolejnym istotnym kryterium jest poziom dochodów matki. Aby kwalifikować się do otrzymania świadczenia, mama musi zarabiać co najmniej minimalne wynagrodzenie, które od 1 stycznia 2024 roku wynosi 4242 zł brutto, a od lipca wzrasta do 4300 zł. Ta regulacja ma na celu skierowanie wsparcia do tych rodzin, w których matki aktywnie uczestniczą w rynku pracy, jednocześnie zapewniając, że program wspiera osoby, które mogą najbardziej potrzebować finansowego wsparcia w związku z kosztami opieki nad dzieckiem.

Podsumowanie

Projekt świadczenia ,,babciowego” ma realne szanse na to, aby stać się ważnym elementem w przestrzeni publicznej i być efektywnie wykorzystywanym przez rodziców, w szczególności przez młode mamy. Inicjatywa ta, poprzez zapewnienie dodatkowego wsparcia finansowego dla rodzin z małymi dziećmi, ma potencjał do znaczącej aktywizacji zawodowej kobiet po urlopie macierzyńskim. Kluczowym aspektem, dzięki któremu świadczenie to może przyczynić się do większej aktywizacji zawodowej, jest redukcja ekonomicznej bariery, jaką stanowią koszty opieki nad dzieckiem. Dzięki temu, młode mamy będą miały większą swobodę w planowaniu swojej kariery, nie musząc wybierać między profesjonalnym rozwojem a macierzyństwem.

Dodatkowo, projekt ten może okazać się kamieniem milowym w kształtowaniu sytuacji, w której decyzja o założeniu rodziny nie będzie już tak silnie odkładana z obawy przed potencjalnym upadkiem kariery. Zapewnienie stabilnego wsparcia finansowego może złagodzić obawy matek związane z powrotem do pracy, dając im pewność, że nie będą musiały rezygnować z rozwoju zawodowego z powodu braku odpowiedniej opieki nad dzieckiem. To z kolei może mieć pozytywny wpływ na decyzje dotyczące planowania rodziny, przyczyniając się do poprawy sytuacji demograficznej w kraju.

Jednakże, aby projekt ten mógł w pełni zrealizować swój potencjał, niezbędnym wydaje się również uregulowanie kwestii dotyczących ojców samotnie wychowujących dzieci, a także możliwości ubiegania się o świadczenie w przypadku, gdy to ojciec decyduje się na powrót do pracy i potrzebuje wsparcia w opiece nad dzieckiem. Rozszerzenie zakresu świadczenia o takie przypadki podkreśliłoby jego uniwersalny charakter i równość szans w dostępie do wsparcia dla wszystkich rodziców, niezależnie od płci. Ustawodawca stoi przed wyzwaniem, aby w jasny i precyzyjny sposób uregulować te aspekty, eliminując wszelkie niedomówienia i zapewniając, że świadczenie będzie dostępne dla wszystkich, którzy spełniają określone warunki. Dbałość o szczegółowe uregulowanie tych kwestii nie tylko zwiększy skuteczność programu, ale również przyczyni się do budowania bardziej inkluzyjnej i sprawiedliwej polityki społecznej, która odpowiada na rzeczywiste potrzeby społeczeństwa. W ten sposób, świadczenie „babciowe” może stać się istotnym narzędziem wspierającym rodziny i przyczyniającym się do lepszej równowagi między życiem zawodowym a rodzinnym w Polsce.

Autorki:

Zuzanna Włoczko, asystentka prawna

Katarzyna Hiller, radca prawny