Niezapewnienie przez pracodawcę rękawiczek jednorazowych lub środków do dezynfekcji rąk może być przyczyną rozwiązania przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia?

Rozporządzeniem z dnia 19 kwietnia 2020 r. Rada Ministrów przedłużyła, do odwołania, obowiązek pracodawcy zapewnienia w zakładzie pracy:

1. rękawiczek jednorazowych lub środków do dezynfekcji rąk wszystkim osobom zatrudnionym (niezależnie od podstawy zatrudnienia) oraz

2. odległości pomiędzy stanowiskami pracy wynoszącą co najmniej 1,5 m.

Powstaje pytanie, czy w przypadku gdy pracodawca nie realizuje nałożonych rozporządzeniem obowiązków, to czy daje to pracownikowi podstawę do rozwiązania przez pracownika umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia.

Zgodnie z art. 55 § 1¹ Kodeksu pracy pracownik może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia gdy pracodawca dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika.

Jak więc wynika z powyższego, aby pracownik mógł rozwiązać z pracodawcą umowę o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia, pracodawca musi naruszyć podstawowe obowiązki pracownika, a naruszenie to musi być naruszeniem w stopniu ciężkim.

Kodeks pracy nie wprowadza definicji legalnej podstawowych obowiązków pracodawcy ani nie ustanawia zamkniętego ich katalogu.

Przykładowe wyliczenie podstawowych obowiązków pracodawcy zawiera w art. 94 Kodeksu pracy. Jednym ze wskazanych w art. 94 Kodeksu pracy obowiązków pracodawcy jest zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy (art. 94 pkt 4 Kodeksu pracy). Doprecyzowaniem ww. obowiązku jest art. 207 Kodeksu pracy. W § 1 wskazano, że pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. Z kolei w § 2 wymienione zostały przykładowe obowiązki pracodawcy, wpisujące się w ogólny obowiązek pracodawcy ochrony zdrowia i życia pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i technik. Są to m.in.:

• organizowanie pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy (§ 2 pkt 1),
• zapewnienie przestrzegania w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawanie poleceń usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolowanie wykonania tych poleceń (§ 2 pkt 2),
• reagowanie na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosowywanie środków podejmowanych w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy (§ 2 pkt 3).

Obowiązek pracodawcy zapewnienia pracownikom rękawiczek jednorazowych lub środków do dezynfekcji rąk oraz odległości pomiędzy stanowiskami pracy wynoszącej co najmniej 1,5 m wpisuje się w katalog obowiązków pracodawcy wskazanych w art. 207 § 2. Wymogi te wprowadzone zostały właśnie celem ochrony zdrowia i życia pracowników.

Pozostaje więc odpowiedzieć na pytanie, czy niezapewnienie środków ochrony i wymaganej odległości będzie ciężkim naruszeniem podstawowych obowiązków pracodawcy.

Czynnik istotności i znaczności naruszenia podstawowego obowiązku pracodawcy musi być oceniany stosownie do okoliczności konkretnego przypadku. Jak wskazał w jednym ze swoich orzeczeń Sąd Najwyższych (wyrok z dnia 21 czerwca 2017 r., II PK 198/16) stwierdził, że ocena „ciężkości” naruszenia przez pracodawcę obowiązku pracodawcy zależy, z jednej strony – od powtarzalności i uporczywości zachowania pracodawcy, z drugiej zaś – od stwierdzenia, czy naruszenie to stanowiło realne zagrożenie lub uszczerbek dla istotnego interesu pracownika (orzeczenie to dotyczyło naruszenia obowiązku terminowej wypłaty wynagrodzenia; przesłanki dotyczące oceny ciężkości naruszenia obowiązku mogą być pomocne również w interesującym nas przypadku). W podobnym tonie wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 marca 2014 r. (II PK 176/13) stwierdzając, że o kwalifikacji naruszenia podstawowego obowiązku pracodawcy jako ciężkiego naruszenia decyduje całokształt okoliczności sprawy, w tym m.in. ocena częstotliwości i powtarzalności oraz doniosłości naruszeń dla interesów pracownika (sprawa również dotyczyła nieterminowej wypłaty wynagrodzenia). Uwzględniając powyższe orzeczenia można stwierdzić, że aby pracownik mógł rozwiązać z pracodawcą umowę o pracę bez wypowiedzenia, powołując się na obowiązek pracodawcy zapewnienia pracownikom rękawiczek jednorazowych lub środków do dezynfekcji rąk oraz odległości pomiędzy stanowiskami pracy wynoszącej co najmniej 1,5 m, naruszenie ww. obowiązków przez pracodawcę nie może być uchybieniem jednorazowym, ale musi powtarzać się częściej – być naruszeniem długotrwałym. Bez wątpienia bowiem ww. naruszenie jest naruszeniem poważnym, które zagraża zdrowiu i życiu pracownika.

radca prawny Marta Strzecha-Bociąga