Zagrożenia związane z wakacjami na terenie Unii Europejskiej – o czym warto pamiętać

Z sondaży wynika, że ponad połowa Polaków zdecyduje się w tym roku na spędzenie wakacji za granicą. Ciężko się dziwić – ponad rok obostrzeń każdemu dał się we znaki. Chociaż chwilowa zmiana otoczenia może przynieść wytchnienie, to wyjazd z kraju w czasie pandemii może się wiązać z wieloma komplikacjami, takimi jak np. ryzyko zarażenia wirusem SARS-CoV-2, konieczność hospitalizacji, kłopoty z powrotem do kraju. Nie pomaga przy tym także niejednolite prawo, które zmienia się równie dynamicznie jak sytuacja epidemiologiczna na świecie.

Jak zatem przygotować się do wyjazdu, by uniknąć lub możliwie ograniczyć tego typu niespodzianki?

1. Zaszczepieni i tzw. ozdrowieńcy na uprzywilejowanej pozycji

Na poziomie Unii Europejskiej zapadły decyzje, stanowiące pierwszy krok w kierunku powrotu do normalnego podróżowania. 1 lipca br. weszło w życie rozporządzenie w sprawie tzw. Unijnego Certyfikatu COVID (dalej: „UCC”), zwanego także paszportem COVIDowym. Jest to europejskie zaświadczenie, które ma ułatwić swobodne wewnątrzwspólnotowe przemieszczanie się, gdyż potwierdza ono:

• przyjęcie szczepionki przeciw COVID-19 – co do zasady ważne po 14 dniach od przyjęcia pełnej dawki,
• uzyskanie negatywnego wyniku testu – ważne zazwyczaj przez 48 godzin lub 72 godzin po utrzymaniu wyniku,
• uzyskanie pozytywnego wyniku testu i przebycie choroby (ozdrowienie) – ważne przez 180 dni od zakończenia choroby.

Wydawany jest w formie cyfrowej lub papierowej. Nadto jest bezpłatny, dostępny we wszystkich językach UE, bezpieczny i zabezpieczony przed potencjalnymi oszustami lub próbami wyłudzenia danych.

Wszystkie państwa Europy, zobowiązały się do rezygnacji z dodatkowych ograniczeń w podróżowaniu, takich jak kwarantanna, samoizolacja czy testy dla posiadaczy UCC, chyba że w danym Państwie Członkowskim są one konieczne i proporcjonalne do ochrony zdrowia publicznego. Przykładowo w Chorwacji, Portugalii, czy Grecji wprowadzono godzinę policyjną oraz obowiązek zakrywania ust i nosa w przestrzeni publicznej.

W gorszej sytuacji znajdują się osoby, które decydują się na wyjazd bez UCC lub niespełniające warunków ubiegania się o niego. Będą one bowiem poddane wszystkim restrykcjom związanym z przekroczeniem granicy, według reguł obowiązujących w danym państwie.

Warto pamiętać, że poza prawem państwa docelowego, należy także sprawdzić ograniczenia obowiązujące w tzw. państwach tranzytowych. Podróż samochodem lub przesiadka podczas podróży samolotem, może wiązać się z różnymi formami kontroli.

2. Co jeśli zachorujesz za granicą?

Niejednolite prawo nie daje jednoznacznej odpowiedzi na powyższe pytanie. Wszystko „zależy” – od tego, w jakim kraju się znajdujesz, czy jesteś ubezpieczony, a jeśli tak – to czy Twoje ubezpieczenie pokrywa koszty leczenia; czy wybrałeś wyjazd na własną rękę, czy też z biurem podróży, a także od wybranego środka transportu.

O ile UCC ułatwia swobodne przemieszczanie się, o tyle nie ogranicza konsekwencji zachorowania. W wielu krajach procedury wyglądają podobnie – obowiązkowa kwarantanna lub izolacja i testy. Różnice dotyczą jednak długości ich odbywania, rodzaju i kosztów wykonywanych testów oraz ewentualnych kosztów związanych z przebywaniem w izolacji.

a) Ubezpieczenie publiczne – Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego

Prawo wspólnotowe reguluje kwestie nagłego zachorowania, wymagającego hospitalizacji. W przypadku zakażenia koronawirusem Polacy mogą bezpłatnie korzystać z niezbędnych świadczeń zdrowotnych na terenie innego państwa członkowskiego i kontynuować pobyt w warunkach bezpiecznych dla zdrowia. Potwierdzeniem posiadania tego prawa jest Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego (dalej: „EKUZ”), której wyrobienie jest całkowicie bezpłatne. Zakres leczenia z EKUZ jest jednak ograniczony i obejmuje leczenie:

• niezbędne i nieplanowane,
• w ramach publicznego systemu opieki zdrowotnej danego państwa,
• na tych samych zasadach, na jakich korzystają z niego obywatele danego kraju.

Przykładowo jeśli w danym państwie istnieje obowiązek opłacenia części kosztów za wizytę u lekarza, to NFZ tego nie pokryje. We Francji zapłacie podlega 30% honorarium lekarza, w Austrii – koszt wezwania karetki, w Niemczech – 10 euro za dzień pobytu w szpitalu.

b) Brak Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego i zwrot poniesionych kosztów

Brak Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego lub brak możliwości skorzystania z niej (np. w prywatnym szpitalu, który nie jest objęty systemem EKUZ), może wiązać się z koniecznością samodzielnego dokonania wszelkich opłat za leczenie. Po powrocie do kraju można jednak ubiegać się o zwrot poniesionych kosztów w zakładzie ubezpieczeń zdrowotnych .

Warunki zwrotu kosztów będą jednak inne, niż w przypadku posiadaczy EKUZ:

• zwrot kosztów obejmie tylko koszty leczenia, do którego obywatele są uprawnieni w ojczystym kraju,
• otrzymany zwrot będzie odpowiadał kosztom poniesionym za takie samo leczenie w kraju ojczystym.

c) Prywatne ubezpieczenie turystyczne

Ubezpieczyciele wychodzą naprzeciw problemom związanych z pandemią, wprowadzając dodatkowe pakiety ochronne związane z pandemią i jej potencjalnymi skutkami.

W przypadku ubezpieczenia kosztów leczenia i transportu, ochroną ubezpieczeniową objęte mogą być:

• zachorowanie na COVID-19 z ubezpieczeniem kosztów leczenia, a w tym np. wsparcie na różnych etapach choroby – ochrona profilaktyczna, pomoc w trakcie kwarantanny, pomoc w trakcie leczenia szpitalnego i po hospitalizacji oraz usługi telemedycyny,
• świadczenie na wypadek kwarantanny – na pokrycie dodatkowych kosztów zakwaterowania, wyżywienia i transportu, gdy ubezpieczony będzie zmuszony przedłużyć pobyt za granicą,
• testy na obecność wirusa.

Oferowane są także ubezpieczenia kosztów przerwania podróży, w przypadku wcześniejszego powrotu do Polski oraz ubezpieczenia od kosztów rezygnacji z powodu pandemii lub zachorowania.

Przed zdecydowaniem się na konkretnego ubezpieczyciela, warto jednak dokładnie przeanalizować warunki proponowanych usług. Uprzednio powszechnie stosowane Ogólne Warunki Usług wyłączały odpowiedzialność ubezpieczyciela w przypadku epidemii. Należy także zwrócić uwagę na limity ochrony – jeżeli będą one zbyt niskie, podróżny będzie musiał sam pokryć dodatkowe koszty.

d) Wyjazd z biurem podróży

Zgodnie z ustawą o imprezach turystycznych i powiązanych usługach turystycznych, organizator ponosi koszty niezbędnego zakwaterowania podróżnego przez okres do 3 nocy, w przypadku zaistnienia nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności, którą to okolicznością jest również zachorowanie wywołane koronawirusem. Biuro podróży odpowiada za przedłużony pobyt, który nie wynika z winy klienta i zobowiązany jest do zapewnienia mu koniecznych świadczeń, takich jak koszty pobytu, wyżywienia i transportu.

Podobnie jak w przypadku ubezpieczenia turystycznego – przed wyjazdem warto dokładnie przeanalizować warunki umowy zawieranej z biurem podróży.

e) Wyjazd bez biura podróży

Niestety przy wyjeździe na własną rękę nie można liczyć na przywileje opisane w powyższym punkcie. Ze względu jednak na skalę problemu – władze lokalne zazwyczaj pokrywają dodatkowe koszty związane z kwarantanną i wynikającym z niej przedłużonym pobytem w hotelu czy hospitalizacją.

Planując wyjazd na własną rękę, warto się wziąć pod rozwagę ubezpieczenie turystyczne. Powinno ono pokryć koszty nieplanowanych wydatków.

f) Środek komunikacji

W najbardziej komfortowej sytuacji znajdują się osoby podróżujące samochodem. Mogą one swobodnie przemieszczać się niezależnie od zmiany terminu wyjazdu.

Wybierając podróż samolotem ponownie pojawia się zwrot – „to zależy”. Głównie od wybranych linii lotniczych, od przyjętego regulaminu oraz polityki cenowej stosowanej przez organizację. Niektóre z nich, bez zbędnych formalności, zmienią termin wylotu bez ponoszenia dodatkowych opłat lub zwrócą koszty zakupu biletu. Inne natomiast nie uwzględnią takich wniosków i bilet „przepadnie”.

Linie lotnicze oferują jednak dodatkowe usługi, które pozwalają uchronić się przed konsekwencjami nieplanowanej zmiany lotu. Są to przykładowo: bilety z elastycznymi datami podróży czy z możliwością odwołania wylotu w każdej chwili.

3. Podsumowanie, czyli ogólne wskazówki dla podróżujących

Obecnie wyjazdy obarczone są dodatkowym ryzykiem – nie tylko zdrowotnym, ale także finansowym. Warto także pamiętać, że naruszenie przepisów, niestosowanie się do zaleceń i zasad obowiązujących w danym kraju grozi karą, zazwyczaj finansową.

Najważniejsze więc będzie przestrzeganie zasad bezpieczeństwa, wykupienie odpowiedniego ubezpieczenia turystycznego lub wyrobienie EKUZ, a przede wszystkim – stałe monitorowanie sytuacji epidemiologicznej oraz (niestety) często zmieniających się wytycznych w zakresie obowiązujących reżimów sanitarnych.

Aleksandra Bętkowska, aplikant adwokacki