Sprawdź co zrobić aby otrzymać nowe świadczenie – program „Aktywny Rodzic” w pytaniach i odpowiedziach

1. Co to jest program „Aktywny rodzic”?

„Aktywny Rodzic” to program, który 1 października zostanie włączony do polskiego porządku prawnego na mocy ustawy o wspieraniu rodziców w aktywności zawodowej oraz w wychowaniu dziecka. Program wprowadza trzy świadczenia:

• świadczenie „aktywni rodzice w pracy” (tzw. babciowe),
• świadczenie „aktywnie w żłobku”,
• świadczenie „aktywnie w domu”.

2. Na dzieci w jakim wieku przysługuje świadczenie?

Świadczenia „aktywni rodzice w pracy” oraz „aktywnie w domu” przysługują na każde dziecko w wieku od 12 do 35 miesiąca życia. Wsparcie jest należne od pierwszego dnia miesiąca, w którym dziecko skończyło 12 miesiąc, do ostatniego dnia miesiąca, w którym dziecko skończy 35 miesiąc. Świadczenie „aktywnie w żłobku” przysługuje natomiast do końca roku szkolnego, w którym dziecko skończy 3 lata.

3. Ile można dostać?

Kwota wsparcia różni się w zależności od wybranego świadczenia. W przypadku świadczeń „aktywni rodzice w pracy” i „aktywnie w żłobku” to 1500 zł miesięcznie. Rodzice dzieci z niepełnosprawnościami otrzymają wyższe świadczenie – 1900 zł. Natomiast wsparcie w ramach świadczenia „aktywnie w domu” będzie wypłacane w wysokości 500 zł miesięcznie. Co istotne, w przypadku świadczenia „aktywnie w żłobku” fundusze nie będą trafiały bezpośrednio do rodziców, świadczenie będzie przelewane na rachunek bankowy instytucji opieki do której uczęszcza dziecko. Pozostałe świadczenia trafią wprost do rodziców.

4. Na co można wykorzystać środki otrzymane w ramach świadczenia „aktywni rodzice w pracy”?

Sposób wydatkowania otrzymanych środków nie będzie weryfikowany. Rodzice będą mogli samodzielnie zdecydować, na co przeznaczą wypłacone pieniądze.

1. Czy świadczenie można wykorzystać na pokrycie kosztów żłobka lub przedszkola?

Nie. Świadczenie „aktywni rodzice w pracy” nie przysługuje jeżeli dziecko uczęszcza do żłobka, klubu dziecięcego lub jest pod opieką dziennego opiekuna. W takim przypadku rodzice mogą skorzystać ze świadczenia „aktywnie w żłobku” w ramach którego dofinansowany zostanie pobyt ich dziecka w jednej z wymienionych instytucji. Jeżeli dziecko uczęszcza do przedszkola, przysługiwać będzie jedynie wsparcie w kwocie 500 zł w ramach świadczenia „aktywnie w domu”.

1. Czy świadczenie można wykorzystać na zatrudnienie niani? Jaką umowę należy podpisać z nianią?

Świadczenie może zostać wykorzystane na zatrudnienie niani. Jeżeli rodzice zdecydują się na zawarcie pisemnej umowy z nianią i zgłoszą ją do ZUS, to z budżetu państwa zostaną sfinansowane składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe i zdrowotne od tej części pensji, która nie jest wyższa niż 50% minimalnego wynagrodzenia. Zawarcie umowy z nianią nie warunkuje otrzymania świadczenia. Jedynym kryterium weryfikowanym przy przyznawaniu świadczenia „aktywni rodzice w pracy” będzie aktywność zawodowa rodziców.

1. Czy świadczenie można wykorzystać na sprawowanie opieki przez babcię, ciocię lub innego członka rodziny? Czy trzeba udokumentować jakoś przekazanie im środków ze świadczenia?

Świadczenie można wykorzystać na sprawowanie opieki nad dzieckiem przez członka rodziny. Ze względu na to, że weryfikowany będzie jedynie warunek dot. aktywności zawodowej, nie wprowadzono konieczności udowodniania rozliczenia otrzymanych środków.

5. Kto może złożyć wniosek?

Ustalenie prawa do świadczeń z programu „aktywny rodzic” oraz ich wypłata nastąpią na wniosek:

• rodzica, opiekuna faktycznego, osoby pełniącej funkcję rodziny zastępczej albo osoby prowadzącej rodzinny dom dziecka – w przypadku świadczenia „aktywni rodzice w pracy”;
• rodzica, opiekuna prawnego lub innej osoby, której sąd powierzył sprawowanie opieki nad dzieckiem – w przypadku świadczenia „aktywnie w żłobku”;
• rodzica, opiekuna faktycznego – w przypadku świadczenia „aktywnie w domu”.

6. Jakie warunki trzeba spełnić?

Warunki, które należy spełnić różnią się w zależności od wybranego świadczenia. Środki ze świadczenia „aktywnie w żłobku” przysługują rodzicom dziecka, które uczęszcza do żłobka, klubu dziecięcego lub jest objęte opieką opiekuna dziennego. Warunkiem udzielenia wsparcia w ramach świadczenia „aktywni rodzice w pracy” jest aktywność zawodowa obojga rodziców. Natomiast świadczenie „aktywnie w domu” trafi do tych rodziców, którzy nie mogą skorzystać z pozostałych świadczeń (np. z taką sytuacją mamy do czynienia gdy jeden z rodziców pozostaje nieaktywny zawodowo a dziecko nie uczęszcza do instytucji opieki).

1. Czy jest kryterium dochodowe?

Nie. Żadne ze świadczeń z programu „aktywny rodzic” nie będzie uzależnione od kryterium dochodowego.

1. Czy trzeba być osobą aktywną zawodową?

Aktywność zawodowa rodziców dziecka będzie warunkiem przyznania świadczenia „aktywni rodzice w pracy”. Pozostałe świadczenia z programu przysługiwać będą niezależnie od faktu pozostawania aktywnym zawodowo.

1. Jaka aktywność zawodowa uprawnia do świadczenia?

Do świadczenia „aktywni rodzice w pracy” uprawnieni będą między innymi pracujący na podstawie umowy o pracę, umowy zlecenia, a także prowadzący działalność gospodarczą i działalność rolniczą. Ustawa określa minimalny poziom przychodów, które musi przynosić aktywność zawodowa, aby uprawniała do świadczenia. Jeśli rodzic wychowuje dziecko z inną osobą (np. z drugim rodzicem dziecka lub partnerem) należy spełnić dwa warunki:

• warunek łącznego poziomu aktywności zawodowej – świadczenie przysługuje, jeżeli obie osoby łącznie osiągają przychód, którego podstawa wymiaru składek wynosi co najmniej 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę;
• warunek indywidualnego poziomu aktywności zawodowej – świadczenie przysługuje, jeżeli podstawa wymiaru składek każdej z osób nie jest niższa niż 50% minimalnego wynagrodzenia za pracę (30% w przypadku osób, które prowadzą pozarolniczą działalność na preferencyjnych zasadach np. korzystają z ulgi na start).

Jeżeli rodzic samodzielnie wychowuje dziecko, podstawą przyznania świadczenia będzie podleganie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym od podstawy wynoszącej co najmniej 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę.

1. Czy obydwoje rodziców musi pracować?

Aktywność zawodowa obojga rodziców jest podstawowym warunkiem przyznania świadczenia „aktywni rodzice w pracy”.

7. Czy uzyskanie świadczenia z programu „aktywny rodzic” pozbawia prawa do świadczenia „800+”?

Nie. Każde ze świadczeń z programu „aktywny rodzic” będzie można łączyć z innymi świadczeniami przyznawanymi na dzieci np. ze świadczeniem „800+”.

8. Czy można jednocześnie pobierać świadczenie z programu „aktywny rodzic” i tzw. babciowe?

Tzw. babciowe stanowi jeden z komponentów programu „Aktywny Rodzic” – to obiegowa nazwa świadczenia „aktywni rodzice w pracy”. Rodzice dzieci do lat 3 są uprawnieni do wyboru tylko jednego ze świadczeń oferowanych w ramach programu – jeśli zdecydują się np. na świadczenie „aktywni rodzice w pracy” (tzw. babciowe), nie będą im przysługiwały pozostałe świadczenia z programu.

9. Jak, gdzie i kiedy złożyć wniosek o świadczenie z programu?

Wniosek o świadczenie z programu będzie można złożyć do ZUS poprzez bankowość elektroniczną, PUE ZUS lub portal Emp@tia od 1 października 2024 roku. Z wnioskiem o świadczenie „aktywnie w żłobku” można wystąpić najwcześniej w dniu, w którym dziecko zacznie uczęszczać do żłobka, klubu dziecięcego lub trafi pod opiekę dziennego opiekuna. O świadczenia „aktywni rodzice w pracy” i „aktywnie w domu” można wnioskować najwcześniej w miesiącu, w którym dziecko kończy 12 miesięcy.

Prawo do świadczeń będzie ustalane od miesiąca w którym wpłynął wniosek. W przypadku świadczenia „aktywnie w żłobku” wprowadzono jednak pewne udogodnienie – złożenie wniosku w ciągu 3 miesięcy od 1 października 2024 roku, spowoduje nabycie prawa do świadczenia począwszy od tej daty. Jeżeli wniosek o „aktywnie w żłobku” zostanie złożony w ciągu 2 miesięcy od dnia w którym dziecko zaczęło uczęszczać do placówki, prawo do świadczenia zostanie przyznane od tego dnia.

10. Jakie dokumenty należy przygotować jako załączniki do wniosku?

Do wniosku o świadczenie „aktywni rodzice w pracy” należy dołączyć oświadczenie o wychowywaniu dziecka z inną osobą albo o samodzielnym wychowywaniu dziecka. Do ustalenia, czy rodzice dziecka spełniają kryterium dot. aktywności zawodowej ZUS będzie wykorzystywał rejestry publiczne (np. Rejestr ubezpieczonych). We wniosku o świadczenie „aktywnie w żłobku” należy zawrzeć informację o uczęszczaniu dziecka do żłobka lub klubu dziecięcego lub o objęciu dziecka opieką dziennego opiekuna ze wskazaniem żłobka lub klubu dziecięcego, do którego dziecko uczęszcza lub dziennego opiekuna, który sprawuje opiekę nad dzieckiem.

Autorki:

Karolina Odrobina, asystentka prawna

Katarzyna Hiller, radca prawny