Rachunek DLT – czym jest i co może zmienić w naszej codzienności?

Technologia DLT (ang. distributed ledger technology) służy do ewidencji własności aktywów. Dziś, każda transakcja zawierana przez bank komercyjny, w wyniku której następuje przekazanie własności np. pieniędzy lub aktywów finansowych, musi przejść przez scentralizowany system (operatorami takich systemów często są banki centralne). Banki komercyjne prowadzą wykaz obsługiwanych przez siebie operacji w lokalnej bazie danych, aktualizowanej po zakończeniu transakcji w systemie centralnym. Rejestr rozproszony to baza danych transakcyjnych, która nie znajduje się w jednym miejscu, lecz jest rozłożona między wiele komputerów połączonych w sieć. Zwykle wszyscy członkowie tej sieci mogą odczytywać zapisane informacje, a także – w zależności od uprawnień – dodawać nowe.

Najpowszechniejszy typ technologii DLT nosi nazwę blockchain, dosłownie „łańcuch bloków”. Transakcje są grupowane w bloki, które następnie łączą się ze sobą w kolejności chronologicznej, tworząc łańcuch. Całość jest chroniona przez złożone algorytmy matematyczne, gwarantujące nienaruszalność i bezpieczeństwo danych. Łańcuch stanowi pełną ewidencję wszystkich zarejestrowanych transakcji.

Regulacja prawna rachunków DLT

Przepisy dotyczące rachunków DLT znajdziemy zarówno w polskim prawodawstwie jak i aktach europejskich. Na gruncie krajowym najistotniejszym aktem jest Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi, która reguluje kwestie takie jak, między innymi, rejestracja papierów wartościowych będących instrumentami finansowymi obsługiwanymi przez DLT, powstanie i przenoszenie praw z papierów wartościowych będących instrumentami finansowymi obsługiwanymi przez DLT, ewidencja DLT.

Polskie przepisy są wynikiem implementacji Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/858 z dnia 30 maja 2022 r. w sprawie systemu pilotażowego na potrzeby infrastruktur rynkowych opartych na technologii rozproszonego rejestru.

Główne cechy rachunku DLT:

1. Decentralizacja – dane nie są przechowywane w jednym miejscu, ale są rozproszone w wielu węzłach sieci,
2. Niezmienność – transakcje zapisane w rejestrze są trudne do zmiany lub usunięcia, co zapewnia ich integralność,
3. Transparentność – każdy uczestnik sieci może mieć wgląd w historię transakcji, co zwiększa przejrzystość systemu,
4. Automatyzacja – dzięki zastosowaniu inteligentnych kontraktów (smart contracts), rachunki DLT mogą zautomatyzować wiele procesów, takich jak rozliczenia finansowe czy egzekwowanie umów.

Przykłady wykorzystania rachunków DLT:

1. Kryptowaluty – adresy w sieciach takich jak Bitcoin czy Ethereum to formy rachunków DLT, które umożliwiają przechowywanie i transfer aktywów cyfrowych,
2. CBDC (Central Bank Digital Currency) – banki centralne rozważają wykorzystanie DLT do tworzenia cyfrowych wersji walut narodowych,
3. Tokenizacja – reprezentowanie aktywów fizycznych (np. nieruchomości) w postaci tokenów przechowywanych na rachunkach DLT.

Jak każda nowa technologia, DLT niesie za sobą zarówno wiele szans jak i korzyści ale także może powodować trudności i stawiać nas przed wyzwaniami w postaci reakcji na płynące z tej technologii zagrożenia.

Korzyści płynące z wykorzystania technologii DLT

1. Decentralizacja – dane są przechowywane w rozproszonym rejestrze, co eliminuje ryzyko pojedynczego punktu awarii (ang. single point of failure) i zmniejsza zależność od centralnych instytucji,
2. Bezpieczeństwo – dane są zabezpieczone kryptograficznie, co sprawia, że są odporne na nieautoryzowane zmiany, manipulacje czy ataki cybernetyczne,
3. Transparentność – wszystkie transakcje są widoczne dla uczestników sieci, co zwiększa przejrzystość i ogranicza ryzyko oszustw,
4. Niezmienność danych – po zapisaniu transakcji w rejestrze jej zmiana lub usunięcie jest praktycznie niemożliwe, co zapewnia integralność zapisów,
5. Efektywność i oszczędności – automatyzacja procesów za pomocą inteligentnych kontraktów zmniejsza potrzebę angażowania pośredników, co obniża koszty i skraca czas realizacji transakcji,
6. Globalny zasięg – technologia działa niezależnie od granic państwowych i może obsługiwać globalne transakcje w czasie rzeczywistym,
7. Elastyczność zastosowań – DLT można wykorzystać w różnych sektorach, od finansów, przez logistykę, po opiekę zdrowotną i zarządzanie prawami autorskimi.

Minusy wykorzystania technologii DLT

1. Wysokie koszty wdrożenia – wdrożenie DLT może wymagać znacznych inwestycji, zarówno w infrastrukturę techniczną, jak i szkolenia personelu, dla korzystających z tej technologii,
2. Skalowalność – popularne sieci DLT, takie jak blockchain, mogą mieć ograniczoną przepustowość transakcji, co sprawia, że ich wydajność spada wraz ze wzrostem liczby użytkowników (np. problem skalowania Bitcoina),
3. Zużycie energii – algorytmy konsensusu, takie jak Proof of Work (PoW), mogą być bardzo energochłonne (przykładem jest sieć Bitcoin),
4. Kompleksowość regulacyjna – w wielu krajach brakuje jasnych przepisów dotyczących wykorzystania DLT, co może prowadzić do niepewności prawnej i ryzyka regulacyjnego,
5. Brak standardów – istnieje wiele różnych implementacji DLT, co może prowadzić do problemów z interoperacyjnością między systemami i komplikować ich integrację,
6. Potencjalna centralizacja w praktyce – w niektórych przypadkach, mimo zdecentralizowanej struktury, kontrola nad kluczowymi elementami systemu (np. węzłami) może być skoncentrowana w rękach niewielkiej liczby uczestników,
7. Prywatność danych – chociaż dane w DLT są transparentne, wrażliwe informacje mogą być dostępne dla większej liczby osób, co może stanowić wyzwanie w kontekście ochrony danych osobowych (np. RODO).

Podsumowanie

Rachunek DLT to nowoczesne narzędzie, które może zrewolucjonizować wiele dziedzin, w szczególności finanse, oferując bardziej transparentne, bezpieczne i efektywne sposoby zarządzania aktywami i transakcjami. Jednak przed jej pełnym wdrożeniem należy dokładnie przeanalizować koszty, wyzwania techniczne i regulacyjne, aby zminimalizować ryzyko i zapewnić skuteczne wykorzystanie tej innowacyjnej technologii.

Autorzy:

Filip Sadowski, asystent prawny

Jarosław Rudy, radca prawny