Data Act — nowa era regulacji dostępu do danych w Unii Europejskiej

Nowy etap europejskiej gospodarki cyfrowej

Od 12 września 2025 r. zaczęło obowiązywać rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/2854, znane jako Data Act. To kluczowy element unijnej strategii cyfrowej, którego celem jest ujednolicenie zasad sprawiedliwego dostępu do danych i ich wykorzystywania w całej Unii Europejskiej.

Data Act ma wzmocnić europejską gospodarkę opartą na danych poprzez zwiększenie ich dostępności, użyteczności i wartości gospodarczej. Ustanawia przejrzyste zasady określające, kto może korzystać z jakich danych i na jakich warunkach, dążąc do sprawiedliwego podziału korzyści wynikających z ich przetwarzania.

Dostęp do danych z urządzeń i usług IoT

Wraz z rozwojem Internetu Rzeczy (IoT) ogromne ilości danych generowanych przez produkty podłączone do sieci – od inteligentnych urządzeń AGD po maszyny przemysłowe – zyskały kluczowe znaczenie gospodarcze.

Data Act nakłada na producentów obowiązek zapewnienia użytkownikom końcowym (osobom fizycznym i przedsiębiorstwom) dostępu do danych wytwarzanych przez ich urządzenia. Produkty IoT muszą być projektowane tak, aby umożliwiały łatwy i bezpieczny dostęp do danych. Nowe przepisy obejmą produkty wprowadzone na rynek po 12 września 2026 r., dając producentom czas na dostosowanie się.

Dzięki temu użytkownicy zyskają realną kontrolę nad swoimi danymi, a rynek – impuls do rozwoju nowych usług opartych na danych i zwiększenia konkurencyjności.

Nowe obowiązki i zasady współdzielenia danych

Data Act wprowadza zestaw zasad mających zapewnić równowagę między interesem gospodarczym, a swobodnym obiegiem informacji. Kluczowe rozwiązania to:

• Dostęp sektora publicznego do danych prywatnych w sytuacjach wyjątkowych, np. podczas klęsk żywiołowych lub kryzysów;
• Łatwiejsza zmiana dostawcy usług chmurowych (cloud switching) oraz wymóg przejrzystości warunków takich operacji;
• Ograniczenie nadużyć pozycji kontraktowej w relacjach B2B poprzez wprowadzenie zasad uczciwego i niedyskryminacyjnego dostępu do danych;
• Wzmocnienie interoperacyjności systemów i formatów danych, w tym usług chmurowych i inteligentnych kontraktów.

Celem jest stworzenie otwartego, ale bezpiecznego rynku danych, który sprzyja współpracy i rozwojowi innowacyjnych modeli biznesowych w całej Unii.

Nowa filozofia danych w Unii Europejskiej

Data Act nie jest wyłącznie zbiorem przepisów technicznych — to wyraz nowego podejścia do danych jako wspólnego zasobu gospodarczego. Uzupełnia on Data Governance Act, obowiązujący od września 2023 r., który buduje zaufanie do mechanizmów dobrowolnego udostępniania danych.

Wspólnie tworzą one spójny fundament europejskiego ekosystemu danych opartego na zaufaniu, przejrzystości i równości dostępu. Data Act redefiniuje relacje między producentem, użytkownikiem i innowatorem – otwierając dane, ale jednocześnie nakładając odpowiedzialność za sposób ich wykorzystywania.

Wdrożenie Data Act wymaga ścisłej współpracy prawników, ekspertów ds. cyberbezpieczeństwa oraz projektantów technologii cyfrowych. Regulacja stanowi całkowite novum w europejskim systemie prawnym, a jej praktyczne zastosowanie niesie ze sobą wyzwania zarówno prawne, jak i technologiczne.

Data Act wyznacza nowy standard w europejskim porządku prawnym. Odchodzimy od modelu, w którym dane były zamkniętym zasobem, na rzecz systemu opartego na współdzieleniu i odpowiedzialnym wykorzystaniu informacji.

Autorki:

Julia Sośniak, asystentka prawna

Katarzyna Hiller, radczyni prawna