„Czynny żal” przed KNF – poznaj nowy sposób instytucji finansowych na uniknięcie odpowiedzialności

Układ w sprawie nadzwyczajnego złagodzenia sankcji, potocznie określany jako „czynny żal” to instytucja, która została wprowadzona do Ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym w 2023 roku. Porozumienie może zostać zawarte w toku postępowania w sprawie nałożenia sankcji między Komisją a podmiotem, wobec którego toczy się postępowanie. Skutkiem zawarcia układu jest znaczące obniżenie wysokości kary pieniężnej. W wyjątkowych okolicznościach, skuteczne negocjacje z Komisją pozwalają na całkowite odstąpienie od wymierzenia kary.

Kiedy układ może być zawarty?

W toku postępowania w sprawie nałożenia sankcji, Komisja z własnej inicjatywy może wydać postanowienie o możliwości zawarcia układu. Takie postanowienie jest wydawane, jeżeli Komisja uzna, że zastosowanie tej instytucji przyśpieszy postępowanie lub w inny sposób przyczyni się do pełniejszej realizacji celów ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym. Inicjatorem może być także sama strona postępowania. Aby doszło do zawarcia układu, musi wykazać, że w zakresie objętym postępowaniem, zaprzestała naruszania prawa lub usunęła stan niezgodności z prawem oraz ujawnić Komisji wszelkie istotne okoliczności dotyczące naruszenia, popierając je dowodami.

Jak przebiega postępowanie w sprawie warunków nadzwyczajnego złagodzenia sankcji?

• Komisja wydaje postanowienie o możliwości zawarcia układu w sprawie warunków nadzwyczajnego złagodzenia sankcji. W postanowieniu Komisja wyznacza termin na zawarcie takiego układu, okres ten nie może być dłuższy niż 3 miesiące. W uzasadnionych przypadkach, termin może być przedłużony o dodatkowy okres, jednak nie dłuższy niż 3 miesiące.
• Strona postępowania w terminie 14 dni od dnia doręczenia postanowienia o możliwości zawarcia układu, składa Komisji oświadczenie o woli zawarcia układu. Cofnięcie tego oświadczenia jest możliwe do czasu zawarcia układu.
• Niezwłocznie po złożeniu oświadczenia, strona postępowania przedstawia Komisji wszystkie znane jej okoliczności naruszenia objętego danym postępowaniem i dowody na ich poparcie. Jeśli finalnie nie dojdzie do zawarcia układu, informacje i dowody pozyskane przez Komisję na tym etapie nie będą mogły być wykorzystane w postępowaniu w sprawie nałożenia sankcji lub w innym postępowaniu prowadzonym przez Komisję lub inny organ na podstawie odrębnych przepisów.
• Po zweryfikowaniu przez Komisję, że spełnione są wszystkie warunki konieczne do zawarcia układu, wydawane jest postanowienie o przedstawieniu projektu układu. W projekcie określa się rodzaj i zakres proponowanego złagodzenia sankcji. W wyznaczonym przez Komisję terminie, strona postępowania składa oświadczenie o przyjęciu układu. Skutkiem złożenia oświadczenia
  o przyjęciu układu jest zrzeczenie się prawa do wniesienia skargi do sądu administracyjnego.
• Po zawarciu układu Komisja wydaje decyzję, w której wskazuje m.in. wysokość obniżki oraz okoliczności, które wpłynęły na nadzwyczajne złagodzenie sankcji. Decyzja może również zawierać wyliczenie zobowiązań podjętych przez podmiot zawierający układ z Komisją.

Jakie są korzyści z układu?

W ramach zawieranego układu Komisja może obniżyć wysokość kary pieniężnej nie mniej niż o 20% i nie więcej niż o 90%, w stosunku do kary pieniężnej, która zostałaby nałożona bez zawarcia układu. Jeżeli podmiot, który dopuścił się naruszenia z własnej inicjatywy przekaże Komisji informacje lub dokumenty uzasadniające wszczęcie postępowania w sprawie nałożenia sankcji, „obniżka” nie może być niższa niż 30%. Po wystąpieniu wyjątkowych okoliczności łagodzących i usunięciu wszystkich skutków naruszenia, Komisja może całkowicie odstąpić od wymierzenia kary.

Czy zawarcie układu wiąże się z jakimś ryzykiem?

W przypadku niewywiązywania się ze zobowiązań podjętych w ramach układu, na podmiot, który zawarł układ, Komisja może nałożyć wysokie kary pieniężne: w przypadku osoby prawnej – karę do 10 000 000 zł, a w przypadku osoby fizycznej – do 1 000 000 zł. Dodatkowo, w razie stwierdzenia, że za naruszenie odpowiedzialny jest członek zarządu danej instytucji, Komisja może ukarać taką osobę grzywną do 1 000 000 zł. Niewykonanie zobowiązań podjętych w ramach układu skutkuje ponadto wznowieniem postępowania w sprawie nałożenia sankcji.

Podsumowując, podmioty będące stronami postępowań prowadzonych przez KNF powinny rozważyć kwestię zawarcia układu. Układ jest narzędziem, które pozwala na znaczące przyśpieszenie procesu i obniżenie sankcji pieniężnych nakładanych na instytucje finansowe. Decyzja powinna być jednak poprzedzona wnikliwą analizą prawną, ponieważ przez zawarcie układu, strona postępowania zrzeka się możliwości ochrony swoich praw przed sądami administracyjnymi.

Autorzy:

Karolina Odrobina, asystentka prawna

Michał Korszla, adwokat