Czy od nowego roku będziemy zarabiać mniej? Plany oskładkowania umów zleceń oraz o dzieło

Plany oskładkowania umów cywilnoprawnych krążyły wśród sejmowych kuluarów od dawna, jednak żaden dotychczasowy parlament nie przeprowadził zmian w tym zakresie. Obecnie trwają jednak intensywne prace nad tą kwestią i w najbliższym czasie możemy spodziewać się konkretów.

Skąd pewność zmian?

Zmiana wymuszona została przez Krajowy Plan Odbudowy (KPO). Jest to program mający na celu odbudowę potencjału rozwojowego gospodarki, utraconego w wyniku pandemii oraz wsparcie trwałej konkurencyjności gospodarki. Jednym z jego elementów jest obciążenie składkami również osób pracujących na umowie zlecenie oraz umowy o dzieło.

Jak to wygląda dzisiaj?

Obecnie odprowadzanie składek od umowy zlecenie jest obowiązkowe wyłącznie wtedy, gdy umowa ta jest dla zleceniobiorcy jedynym źródłem dochodu. Jeżeli od pierwszej umowy są odprowadzane składki w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia, to wtedy zleceniobiorca nie musi płacić składek od kolejnych umów. Poza tym umowy zlecenie nie są oskładkowane, jeżeli dany zleceniobiorca ma składki ZUS opłacane przynajmniej od wysokości minimalnego wynagrodzenia u innego pracodawcy.

Umowa o dzieło nie stanowi samodzielnego tytułu do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych. Oznacza to, że wykonawcy nie jest z tego tytułu należne ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe ani zdrowotne. Wyjątek, podobnie jak w przypadku umowy zlecenia, stanowi sytuacja, kiedy umowa ta jest podpisana przez strony pozostające jednocześnie w stosunku pracy. W takim wypadku od umowy o dzieło trzeba odprowadzić wszystkie obowiązkowe składki ZUS, tak samo jak od umowy o pracę.

Co dokładnie się zmieni?

Zgodnie z kamieniem milowym A71G KPO, wszystkie umowy cywilnoprawne mają podlegać składkom na ubezpieczenia społeczne (emerytalnym, rentowym, wypadkowym i chorobowym). Wyjątkiem mają być umowy zlecenia z uczniami szkół średnich i studentami do 26. roku życia. Reforma zniesie jednocześnie zasadę odprowadzenia składek z tytułu umów cywilnoprawnych od płacy minimalnej, choć wszystkie szczegóły nie są jeszcze znane.

Realizacja postanowień zawartych w KPO zakłada, że już od 1 stycznia 2025 roku wprowadzony zostanie obowiązek odprowadzania składek ZUS od każdej umowy zlecenia.. Ma to na celu zwiększenie wpływów do ZUS, choć oczywiście będzie to skutkowało wzrostem kosztów zatrudnienia dla zleceniodawców i/lub spadkiem wynagrodzeń zleceniobiorców.

Co oznaczają zmiany?

Z danych GUS wynika, że w 2023 r. na podstawie umów cywilnoprawnych w Polsce zatrudnionych było ponad 2 miliony osób. Według szacunków, osoby te, po wprowadzeniu takiego rozwiązania będą zarabiać mniej – przy średnim wynagrodzeniu do kieszeni zleceniobiorcy wpływać będzie blisko 20% mniej. Jeśli zleceniodawca chciałby, żeby kwota netto pozostała dla zleceniobiorcy bez zmian, to wzrost kosztów zatrudnienia wyniesie około 40% przez co wzrosną koszty prowadzenia działalności a w konsekwencji zapewne również ceny.

Kiedy zmiany wejdą w życie?

Choć Krajowy Plan Odbudowy zakłada, że zmiany powinny wejść w życie już od 1 stycznia 2025 roku, to obecnie, w związku z wewnętrznymi sporami w koalicji rządzącej odnośnie ostatecznego kształtu zmian, nie znany jest konkretny termin ich wprowadzenia. W sejmowych kuluarach pojawia się data 1 stycznia 2026, jednak nie wykluczone są również odleglejsze terminy.

Autorzy:

Filip Sadowski, asystent prawny

Katarzyna Hiller, radca prawny