AI – bez licencji ani rusz?

Jak chronić swoje dane i prawa autorskie w erze sztucznej inteligencji

W dobie dynamicznego rozwoju sztucznej inteligencji, coraz więcej danych trafia w ręce algorytmów, które uczą się na podstawie tego, co znajduje się w Internecie. Choć AI niesie ze sobą ogromny potencjał, to równocześnie stawia przed nami poważne wyzwania związane m.in. z ochroną prywatności, danych osobowych oraz praw autorskich.

Jak zabezpieczyć się przed niekontrolowanym wykorzystywaniem danych przez sztuczną inteligencję? Mechanizmy zabezpieczające.

Sztuczna inteligencja ma zdolność do analizowania i wykorzystywania ogromnych zbiorów informacji, w tym także tych chronionych prawem autorskim czy danych osobowych. To sprawia, że konieczne staje się wypracowanie skutecznych metod ochrony prywatności i własności intelektualnej. W tym kontekście kluczowe jest zrozumienie, jakie kroki należy podjąć, by kontrolować, które dane trafiają do algorytmów i jak zapewnić ich bezpieczeństwo.

Mechanizm opt-out, czyli jak skutecznie objąć treści zastrzeżeniem wyłączającym możliwość ich wykorzystywania.

Zgodnie z unijną dyrektywą 790/2019 dotyczącą praw autorskich i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym, implementowaną przez Polskę w nowelizacji ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, upublicznione utwory i treści można wykorzystywać, w ramach dozwolonego użytku TDM, w celu ich przetwarzania. Zasada ma odniesienie m.in. do trenowania AI. Wyjątkiem od tej zasady jest wykorzystanie mechanizmu opt-out, który uniemożliwia wykorzystywanie danych objętych tym zabezpieczeniem, m.in. w celu trenowania AI. Mechanizm opt-out polega, w dużym uproszczeniu, na zasygnalizowaniu przez podmiot, któremu przysługują prawa autorskie, sprzeciwu wobec wykorzystania ich treści. Z funkcji opt-out’u skorzystał w ostatnim czasie Związek Autorów i Kompozytorów Scenicznych (ZAiKS). ZAiKS wprowadził na swej stronie internetowej zastrzeżenie, zgodnie z którym chronionych przez nie utworów nie można wykorzystywać do szkolenia sztucznej inteligencji: „Wszelkie działania z zakresu eksploracji tekstów i danych dokonywane na treściach zawierających utwory, do których prawa reprezentuje Stowarzyszenie Autorów ZAiKS, bez uzyskania zgody Stowarzyszenia będą stanowiły naruszenie praw autorskich”. W ten sposób ZAiKS próbuje chronić utwory przed ich wykorzystywaniem poprzez algorytmy do szkolenia sztucznej inteligencji bez uiszczania wynagrodzenia autorskiego.

Główny problem w egzekwowaniu mechanizmu opt-out polega jednak obecnie na braku ujednoliconych zasad powoływania się na to uprawnienie. Jak wskazuje art. 26³ ust. 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych dokonanie zastrzeżenia powinno być wyraźne i odpowiednie do sposobu, w jaki utwór został udostępniony. W przypadku utworów publicznie udostępnionych w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym, zastrzeżenia dokonuje się w formacie przeznaczonym do odczytu maszynowego (w rozumieniu art. 2 pkt 7 ustawy z dnia 11 sierpnia 2021 r. o otwartych danych i ponownym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego).

Eksperci są zgodni, że przygotowanie przez twórców oświadczenia w formacie pliku robots.txt i umieszczenia na stronie ze swoimi utworami powinno spełniać warunki skutecznego zastrzeżenia praw w ramach mechanizmu opt-out. Plik robots.txt. umożliwia bowiem robotom maszynowe odczytanie tego zastrzeżenia. W ten sposób algorytm nie będzie miał możliwości wykorzystywania danych i innych zasobów objętych tym zabezpieczeniem w celu trenowania sztucznej inteligencji.

Podsumowanie

Stosowanie mechanizmu opt-out pozwala na kontrolowanie przez autorów i twórców korzystania z ich praw autorskich i danych przez algorytmy w celu trenowania AI.

W praktyce oznacza to, że algorytmy sztucznej inteligencji, które miałyby wykorzystywać takie treści, muszą uzyskać wyraźną zgodę od właściciela praw autorskich.

Korzystanie z mechanizmów takich jak opt-out, które pozwalają na rezygnację z udziału w procesach trenowania AI, daje użytkownikom i twórcom pełną kontrolę nad ich zasobami.