Rewolucyjne zmiany w działalności lombardów

Ministerstwo finansów oraz Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów będący autorami projektu ustawy z dnia 13 października 2022 r. o konsumenckiej pożyczce lombardowej, o numerze UD 362 powołując się na informacje pozyskane za pomocą prowadzonego monitoringu rynku finansowego, prowadzonego przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów wskazują, że w ostatnich latach widać znaczący wzrost zainteresowania usługami świadczonymi przez lombardy. Wzmożone zainteresowanie tzw. pożyczkami lombardowymi – pożyczkami pod zastaw jest skutkiem m.in. zmian legislacyjnych ograniczających udzielanie pożyczek krótkoterminowych – o okresie spłaty krótszym niż 30 dni. Konsekwencją tego jest utrudnienie w uzyskaniu potrzebnych środków finansowych, przez konsumentów potrzebujących niewielkiej sumy pieniężnej na krótki czas. Pandemia Covid-19 również przyczyniła się do pogorszenia sytuacji materialnej części społeczeństwa, zmuszając ich tym samym do szukania innych sposobów na uzyskanie potrzebnych środków finansowych. W roku 2020 z usług lombardowych skorzystało ok 1.5 mln Polaków, jak podaje Związek Przedsiębiorców i Pracodawców – ZPP.

Obowiązująca ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2022 r. poz. 246 z późn. zm.) znajduje zastosowanie również do działalności lombardowej. Przedsiębiorcy prowadzący działalność lombardową unikają jednak stosowania się do jej przepisów, nie rejestrując swoich działalności w rejestrze prowadzonym przez Komisję Nadzoru Finansowego, w efekcie czego formalnie nie funkcjonują jako instytucje pożyczkowe. Z uwagi na potrzebę zabezpieczenia interesów osób, korzystających z pożyczek lombardowych, przed wyzyskiem ich niekorzystnej sytuacji rząd zaproponował projekt ustawy o konsumenckiej pożyczce lombardowej. Celem projektu jest ułatwienie dostępu do środków finansowych osobom, które nie mają zdolności kredytowej lub nie posiadają wystarczającej ilości zabezpieczeń, aby uzyskać kredyt bankowy. Pożyczka lombardowa jest to rodzaj pożyczki, którą otrzymujemy pod zastaw wartościowych przedmiotów, takich jak biżuteria, sprzęt RTV/AGD, dzieła sztuki czy też samochody. W przypadku braku spłaty pożyczki, przedmiot zastawu staje się własnością lombardu i jest sprzedawany.

Regulacje zawarte w projekcie ustawy mają w sposób kompleksowy regulować funkcjonowanie lombardów, chroniąc interesy konsumentów przed zawyżonymi kosztami pożyczek, gwarantując prawidłowe rozliczenie kwoty uzyskanej ze sprzedaży. Wspomniany projekt ustawy ma zagwarantować stosowanie się przedsiębiorców do jej przepisów m.in. poprzez wprowadzenie wymogu wpisu do rejestru przedsiębiorców wykonujących działalność lombardową, prowadzonego przez Komisję Nadzoru Finansowego, jeżeli takowa pokrywa się z ustawową definicją. Działalność lombardową projekt ustawy definiuje jako działalność gospodarczą polegającą na zawieraniu umów pożyczki lombardowej oraz sprzedaży przedmiotu zastawu. Zaproponowana konstrukcja skupia się na przesłankach materialnych, a nie jak dotychczas na formalnych. Przedsiębiorca faktycznie wykonujący działalność lombardową będzie za takiego uznany, mimo braku formalnego zarejestrowania w rejestrze.

Projektowana ustawa wprowadza obok pojęcia pożyczki lombardowej szereg innych definicji m. in.:

• Umowa pożyczki lombardowej – umowa, w której przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą zobowiązuje się przenieść na własność konsumenta określona ilość pieniędzy, a konsument zobowiązuje się do zwrotu całkowitej kwoty pożyczki w oznaczonym terminie oraz do udzielenia zabezpieczenia przez ustanowienie zastawu lombardowego.
• Zastaw lombardowy – zabezpieczenie wykonania umowy pożyczki lombardowej, poprzez przeniesienia własności przedmiotu zastawu z chwilą zawarcia umowy pożyczki do czasu zwrotu wierzytelności na lombard, przeniesieniu zwrotnym na konsumenta własności przedmiotu zastawu w przypadku zwrotu wierzytelności, upoważnieniu do zbycia przedmiotu zastawu w przypadku braku zwrotu wierzytelności w terminie.
• Przedmiot zastawu – rzecz ruchoma, będąca zabezpieczeniem pożyczki udzielanej konsumentowi.

Regulacje projektowanej ustawy nakładają na przedsiębiorców obowiązek informacyjny dotyczący zawieranej umowy, na trwałym nośniku, na etapie przedkontraktowym tj. przed zawarciem umowy pożyczki lombardowej. Ma to zapewnić konsumentowi pełne rozeznanie w warunkach umowy oraz uniemożliwienie przedsiębiorcom lombardowym na manipulowanie sposobem oszacowania przedmiotu zabezpieczenia oraz podnoszenia kosztów umowy.

Zgodnie z projektowaną regulacją umowa pożyczki lombardowej ma mieć formę pisemną, być zrozumiała i jednoznaczna dla konsumenta, czas na który ma być zawierana ma być nie krótszy niż 7 dni. Ustawa lombardowa ma również regulować kwestię określania kosztów umowy, określać maksymalne koszty poza odsetkowe, koszty w przypadku przedłużania terminu spłaty oraz zasady sprzedaży przedmiotu zastawu lombardowego. W celu zapewnienia przeprowadzenia rzetelnej wyceny przedmiotu zastawu uważa się za celowe nałożenie na przedsiębiorców obowiązku zbycia takiego przedmiotu w drodze aukcji dostępnej publicznie – dostępnej dla nieograniczonego kręgu osób na internetowych serwisach aukcyjnych takich jak OLX lub Allegro. Obowiązek taki znajdowałby zastosowanie do pożyczek większych niż 300 zł. Projektowana ustawa przewiduje zwrot kwoty nadwyżki ze sprzedaży przedmiotu na rzecz konsumenta, pomniejszoną o 20%. Dokonanie sprzedaży przedmiotu zastawu niezgodnie z ustawą ma być zagrożone grzywną do 100 000 zł, taką samą grzywną zagrożone jest niezgodne z ustawą rozliczenie się przedsiębiorcy z konsumentem z nadwyżki uzyskanej za sprzedany przedmiot.

Komisja Nadzoru Finansowego jako organ właściwy do nadzoru nad rynkiem finansowym ma być upoważniona do nakładania kar grzywien na nieuczciwych przedsiębiorców, którzy nie będą stosować się do postanowień projektowanej ustawy.

• Prowadzenia działalności lombardowej bez wpisu do rejestru przedsiębiorców prowadzących działalność lombardową – Grzywna w wysokości 500 000zł
• Naruszenia zasad reklamy, zgodnie z którymi przedsiębiorca jest obwiązany do oznaczania reklamy sformułowaniami „lombard” lub „działalność lombardowa” – Grzywna w wysokości 500 000zł
• Dokonanie sprzedaży przedmiotu zastawu nie przeprowadzając aukcji kierowanej do nieograniczonego kręgu podmiotów, chyba że wartość świadczenia pieniężnego udzielanego konsumentowi nie przekracza 300 zł, organizowanej za pośrednictwem systemu teleinformatycznego – Grzywna w wysokości 100 000zł
• Określenie ceny wywoławczej oferowanego do sprzedaży przedmiotu zastawu lombardowego, wyższej niż wartość ustalona w umowie pożyczki lombardowej – Grzywna w wysokości 100 000zł
• Dokonanie błędnych rozliczeń z konsumentem np.: niezwrócenie konsumentowi nadwyżki uzyskanej ze sprzedaży przedmiotu zastawu lombardowego – Grzywna w wysokości 100 000zł

Projekt ustawy pożyczki lombardowej z 2023 roku to propozycja, która ma ułatwić dostęp do kredytów osobom, które z różnych powodów nie mają możliwości uzyskania tradycyjnego kredytu bankowego. Nowe regulacje przyczynią się do rozwoju sektora pożyczek lombardowych oraz zwiększą konkurencję na rynku finansowym, co może wpłynąć na spadek kosztów pożyczek dla konsumentów. Z uwagi na ciągły wzrost zapotrzebowania społeczeństwa na usługi świadczone przez przedsiębiorców lombardowych oraz dostępność i powszechna obecność tego typu usług na rynku sprawia, że wydaje się właściwym uregulowanie kluczowych dla konsumentów kwestii związanych z umową pożyczki lombardowej.

W głównej mierze ma to na celu ochronę interesów klientów oraz zapewnienie nadzoru państwa nad tego typu działalnością i eliminowanie tzw. „szarej strefy”.

Autorzy:

Jarosław Basiura, asystent prawny

Jarosław Rudy, radca prawny