Fundacja rodzinna Q&A?

Po wielu latach braku rozwiązań mających na celu zabezpieczenie majątku rodzinnego oraz ochronę firm rodzinnych, dnia 6 lutego 2023r., Prezydent RP podpisał ustawę z dnia 26 stycznia 2023r. o fundacji rodzinnej wprowadzającą do polskiego porządku prawnego nowy podmiot, fundację rodzinną. Jak wskazano w komunikacie wydanym po posiedzeniu Rady Ministrów: „Dzięki powołaniu fundacji rodzinnej, możliwe będzie zachowanie własności firmy na pokolenia. Pozwoli to na zatrzymanie kapitału w kraju oraz zwiększy szanse na umocnienie pozycji rynkowej polskich firm.”

Inspiracją do podjęcia działania w tym zakresie były tożsame rozwiązania funkcjonujące w wielu krajach europejskich, np. Austrii czy Liechtensteinie. Sukcesja stanowi jedno z wyzwań, z którym bardzo często mierzą się przedsiębiorcy, a fundacja rodzinna pozwoli stworzyć struktury organizacyjne zapewniające kontynuację biznes i ochronę majątku w perspektywie wielopokoleniowej.

Jakie niezbędne kroki należy podjąć celem założenia fundacji rodzinnej?

Po pierwsze, fundator musi złożyć oświadczenie o ustanowieniu fundacji rodzinnej przed notariuszem w akcie założycielskim bądź w testamencie. W następnej kolejności należy sporządzić statut fundacji zawierający reguły jej działania oraz przekazać majątek na fundusz założycielski, w kwocie minimum 100 000 zł. Niezbędnym jest także ustanowienie organów fundacji. Krokiem wieńczącym założenie fundacji rodzinnej, jest jej wpis do rejestru fundacji rodzinnych prowadzonego przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim.

Kto może zostać fundatorem a kto beneficjentem?

Fundatorem może zostać osoba fizyczna, posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. W przypadku fundacji ustanawianej przed notariuszem w akcie założycielskim możliwe jest istnienie kilku fundatorów. Natomiast beneficjentem fundacji będzie mogła zostać osoba fizyczna, w tym także fundator, a także organizacja pozarządowa prowadząca działalność pożytku publicznego.

Struktura wewnętrzna, czyli organy fundacji rodzinnej.

Tak jak inne osoby prawne, fundacje rodzinne będą działać poprzez zarząd. Fundacja podlegać będzie wewnętrznemu nadzorowi rady nadzorczej. Beneficjenci, wskazani przez fundatora, będą tworzyć zgromadzenie beneficjentów, zbierające się w określonych przypadkach.

Czy fundacja rodzinna będzie mogła wykonywać działalność gospodarczą?

Tak, jednak zakres działalności jest ściśle określony w art. 5 ustawy o fundacji rodzinnej i obejmuje:

• Zbywanie mienia, pod warunkiem, że mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia (warunek ten nie będzie mieć zastosowania do udziałów, akcji i innych papierów wartościowych, tzn. będą one mogły być nabywane i zbywane przez fundacje);
• najem, dzierżawę lub udostępnianie mienia do korzystania na innej podstawie;
• przystępowanie do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwa w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach;
• nabywanie i zbywanie papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze;
• udzielanie pożyczek beneficjentom fundacji rodzinnej i podmiotom od niej zależnym;
• obrót zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej;
• produkcję produktów roślinnych i zwierzęcych (z pewnymi wyjątkami);
• gospodarkę leśną.

Jakie są korzyści z utworzenia fundacji rodzinnej na gruncie prawa podatkowego?

Fundacje rodzinne będą zwolnione z opodatkowania podatkiem dochodowym od osób prawnych (dalej: CIT) w zakresie dozwolonej dla nich działalności gospodarczej, czyli zwolnieniu z CIT będą podlegać przysporzenia z bieżącej działalności fundacji.

W momencie przekazywania środków beneficjentom, fundacja rodzinna będzie płacić CIT w wysokości 15%.

W sytuacji, w której beneficjentem będzie fundator bądź blisko z nim spokrewniona osoba (beneficjent z grupy „0” – zgodnie z ustawą z dnia 26 lipca 1991 o podatku dochodowym od osób fizycznych) możliwe będzie zastosowanie zwolnienia z podatku dochodowego od osób fizycznych.

Jakie zmiany nowa regulacja wprowadza na gruncie prawa spadkowego?

Ustawa przewiduje szereg zmian na gruncie prawa spadkowego w zakresie zachowku. Przewidziana została między innymi możliwość zrzeczenia się prawa do zachowku przez uprawnionego, rozłożenia go na raty, odroczenia terminu płatności a także wyjątkowo nawet obniżenia jego wysokości. Co więcej, uprawniony z tytułu zachowku będzie uprawniony do żądania uzupełnienia zachowku z funduszu założycielskiego fundacji a świadczenie przyznane mu z fundacji będzie zaliczać się do sumy zachowku.

Ewa Lejman-Widz, radca prawny, doradca podatkowy

Anna Królikowska, asystent prawny