Prawo do bycia offline

Parlament Europejski 21 stycznia 2021 r. zaapelował do Komisji Europejskiej w sprawie uregulowania kwestii prawa pracowników pracujących zdalnie do bycia offline poza godzinami pracy. Parlament Europejski podkreślił, że nowe regulacje prawne powinny ustanowić minimalne wymogi dotyczące pracy zdalnej oraz precyzować warunki pracy, godziny i okresy wypoczynku przy pracy zdalnej (czytaj tutaj).

Praca zdalna jak dotąd nie doczekała się regulacji w polskim Kodeksie pracy. Ogólne rozwiązania dotyczące pracy zdalnej znajdują się natomiast w art. 3 ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. Przepis ten nie reguluje jednak kwestii prawa pracowników do bycia offline.

Należy jednak zwrócić uwagę, że z obowiązujących w Polsce przepisów prawa pracy wynika, że pracownik nie ma obowiązku, po godzinach pracy, odbierania od pracodawcy telefonów czy odpowiadania na służbowe maile – a więc ma prawo do bycia offline bez ponoszenia z tego tytułu negatywnych konsekwencji.

Kwestie związane z czasem pracy szczegółowo reguluje Kodeks pracy w Dziale VI.

Jeśli pracownik powinien świadczyć pracę np. w godz. od 8:00 do 16:00 (takie ma ustalone godziny pracy), to w pozostałym zakresie ma czas wolny.

Sytuacja zmieni się jeśli pracodawca wyda pracownikowi polecenie świadczenia pracy w godzinach nadliczbowych czy zobowiąże pracownika do pełnienia dyżuru. W takich przypadkach pracownik, poza swoimi „normalnymi” godzinami pracy zobowiązany będzie świadczyć pracę czy pozostawać w dyspozycji pracodawcy – musi się wtedy liczyć z m.in. koniecznością odbierania telefonów służbowych czy odpisywania na służbowe maile.

Należy jednak pamiętać, że za świadczenie pracy w godzinach nadliczbowych należy się pracownikowi rekompensata w postaci czasu wolnego lub rekompensata pieniężna (art. 151 – 151³ Kodeksu pracy).

Z kolei dyżur został uregulowany w art. 151⁵ Kodeksu pracy. Dyżur to pozostawanie poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę.

Za czas dyżuru, z wyjątkiem dyżuru pełnionego w domu, pracownikowi przysługuje czas wolny od pracy w wymiarze odpowiadającym długości dyżuru, a w razie braku możliwości udzielenia czasu wolnego – wynagrodzenie.

W sytuacji gdy pracownik w czasie pełnienia dyżuru świadczył pracę, to czas jej faktycznego wykonywania powinien być traktowany jako czas pracy w godzinach nadliczbowych.

Czas pełnienia dyżuru nie może naruszać prawa do odpoczynku dobowego i tygodniowego.

Odmiennie przedstawiać się będzie sytuacja pracowników zarządzających zakładem pracy w imieniu pracodawcy.

radca prawny Marta Strzecha-Bociąga