Aktualności

Nowelizacja ustawy o prawach konsumenta

Polska jest zobowiązana do implementacji dwóch dyrektyw unijnych – daty graniczne to 1 lipca 2021 r. na przyjęcie przepisów oraz 1 stycznia 2022 r. na uzyskanie przez nie mocy obowiązującej. Chodzi o tzw. dyrektywę cyfrową (DCD) oraz dyrektywę towarową (SGD). Oba akty prawne mają na celu maksymalną harmonizację przepisów chroniących konsumentów, które przewidywać mają taki sam poziom ochrony (ani mniejszy, ani większy) w każdym kraju członkowskim.

Zgodnie z uzasadnieniem do projektu ustawy, nowelizacja przepisów ochrony konsumentów nie zostanie dokonana poprzez zmianę przepisów k.c., ponieważ spowodowałoby to zbyt dużą rozbieżność pojęciową w przepisach o umowie sprzedaży. Z tego powodu, implementacja nastąpi przez nowelizację ustawy o prawach konsumenta, która po części składa się właśnie z przepisów stanowiących adaptację unijnych dyrektyw do polskiego porządku prawnego.

  1. Zmiany w ustawie o prawach konsumenta – dyrektywa SGD.

Implementacja dyrektywy towarowej zakłada daleko idące zmiany w przepisach ochrony konsumentów. Nowelizowane przepisy znajdą zastosowanie do umów zawieranych przez konsumentów, na mocy których dochodzi do przeniesienia własności towaru (art. 43a). Obejmie ona tylko umowy zawarte po wejściu w życie ustawy.

Zastąpienie rękojmi za wady fizyczne i prawne pojęciem niezgodności towaru z umową.

Odpowiedzialność przedsiębiorcy za sprzedawany produkt przyjmie formę odpowiedzialności za zgodność towaru z umową (art. 43b). Oznacza to zgodność pod kątem: opisu, rodzaju. ilości, jakości oraz przydatności do określonego celu. Ponadto, towar zgodny z umową to taki, który:

  • nadaje się do wskazanego celu – z zachowaniem właściwych przepisów i norm technicznych,
  • dzięki ilości, w której jest dostarczany, a także dzięki swej trwałości i bezpieczeństwu, odpowiada uzasadnionym oczekiwaniom klienta,
  • jest dostarczany z akcesoriami i instrukcjami, których dostarczenia konsument może rozsądnie oczekiwać,
  • jest takiej samej jakości jak próbka lub wzór, które przedsiębiorca udostępnił konsumentowi przed zawarciem umowy i odpowiada opisowi takiej próbki lub wzoru

Powyższe uregulowanie prowadzi również do wprowadzenia:

  • definicji „trwałości” w słowniczku ustawowym, oznaczającą: zdolność towaru do zachowania jego funkcji i właściwości w toku zwykłego korzystania,
  • definicji „towaru”, określonego jako: rzecz ruchoma, a także woda, gaz i energia elektryczna w przypadku gdy są oferowane do sprzedaży w określonej objętości lub ilości, z wyjątkiem rzeczy, która służy wyłącznie jako nośnik treści cyfrowej.

Odpowiedzialność przedsiębiorcy wobec konsumenta za brak zgodności trwa przez okres dwóch lat od chwili wydania towaru, a w przypadku rzeczy używanych, strony mogą skrócić ten okres, ale nie więcej niż o rok (art. 43b ust. 5).

Uprawnienia konsumenta.

Konsument, który nabył towar niezgodny z umową, może żądać jego wymiany lub naprawy (art. 43d ust. 1). Dopiero jeśli okaże się, że wymiana lub naprawa wiązałaby się z nadmiernymi kosztami bądź była niemożliwa, konsument będzie mógł otrzymać zwrot części zapłaconej ceny lub odstąpić od umowy (art. 43e ust. 1). Takie uprawnienie powstanie również w sytuacji, w której towar był już naprawiany, albo stopień niezgodności z umową uzasadnia natychmiastowe obniżenie ceny albo odstąpienie od umowy.

Przedsiębiorca będzie zobowiązany naprawić lub wymienić towar w rozsądnym czasie, bezpłatnie i bez nadmiernych niedogodności dla klienta (art. 43d ust. 4). Przedsiębiorca pokryje również koszt odbioru towaru od konsumenta. (art. 43d ust. 5). Zwrot części uiszczonej ceny powinien nastąpić niezwłocznie, nie później niż w terminie 14 dni od otrzymania oświadczenia od konsumenta (art. 43e ust. 3).

Konsument nie będzie mógł odstąpić od umowy, jeśli niezgodność z umową jest nieistotna. Gdy odstąpienie będzie skuteczne, konsument odeśle towar na koszt przedsiębiorcy.

  1. Zmiany w ustawie o prawach konsumenta – dyrektywa DCD.

Nowe definicje

Dyrektywa cyfrowa reguluje świadczenie usług cyfrowych oraz dostarczania treści cyfrowych. Oba te pojęcia zostały zdefiniowane w projekcie:

  • usługa cyfrowa to usługa pozwalająca konsumentowi na:

– wytwarzanie, przetwarzanie, przechowywanie lub dostęp do danych w postaci cyfrowej,

– wspólne korzystanie z danych w  postaci cyfrowej, które zostały przesłane lub wytworzone przez konsumenta lub innych użytkowników tej usługi,

– inne formy interakcji przy pomocy takich danych.

  • towar z elementami cyfrowymi to towar zawierający treść cyfrową lub usługę cyfrową lub z nimi połączony w taki sposób, że brak treści cyfrowej lub usługi cyfrowej uniemożliwiłby jego prawidłowe funkcjonowanie. 

Zdefiniowana została również sama umowa o dostarczanie treści cyfrowej lub świadczenie usługi cyfrowej: umowa na podstawie której przedsiębiorca zobowiązuje się dostarczyć konsumentowi treść cyfrową lub usługę cyfrową, w tym również wykonaną według wskazówek konsumenta, a konsument zobowiązuje się zapłacić cenę lub dostarczyć dane osobowe.

Zasady świadczenia usług cyfrowych oraz dostarczania treści cyfrowych

O ile strony nie postanowiły inaczej, treść lub usługa cyfrowe powinny zostać dostarczone konsumentowi niezwłocznie (art. 43h ust. 1). Niewykonanie tego obowiązku przez przedsiębiorcę daje konsumentowi prawo do odstąpienia od umowy. Takie prawo przysługuje również w przypadku, gdy z oświadczenia przedsiębiorcy lub z okoliczności wynika, że nie wykona swojego świadczenia lub gdy niewykonanie usługi spowodowało, że nabycie usługi stało się dla konsumenta zbędne, z uwagi na wskazany w umowie termin lub okoliczności sprawy (art. 43h ust. 4).

Konsument, nabywając treść lub usługę cyfrową, ma prawo oczekiwać od przedsiębiorcy, że jego świadczenie będzie odpowiadało celowi, w jakim konsument dokonuje zakupu. Jest to odpowiednik wytycznych z art. 43b ust. 1 i 2, dotyczących jakości, ilości, rodzaju i opisu usługi, a więc zgodności towaru (usługi lub treści cyfrowej) z umową (art. 43i ust. 1).

Przez czas trwania umowy przedsiębiorca jest zobowiązany do informowania konsumenta o aktualizacjach usługi (art. 43i ust. 2). Nie zainstalowanie aktualizacji przez konsumenta powoduje zwolnienie przedsiębiorcy z odpowiedzialności za prawidłowe działanie usługi lub treści cyfrowej.

Odpowiedzialność przedsiębiorcy.

Przedsiębiorca odpowiada za taki brak zgodności z umową, który istniał w chwili zawierania umowy i wystąpił w ciągu dwóch lat od dostarczenia treści cyfrowej lub świadczenia usługi cyfrowej (art. 43j ust. 1). Odpowiedzialność ma charakter ciągły, domniemywania się, że jeśli brak zgodności wystąpił w czasie dostarczania usługi lub treści, jeśli ujawnił się w czasie obowiązywania umowy.

Podobnie jak pryz dyrektywie towarowej, uprawnienie konsumenta w pierwszej kolejności dotyczą żądania przywrócenia usługi lub treści cyfrowej do stanu zgodności z umową (art. 43k ust. 1). Dopiero jeśli okaże się, że doprowadzenie do stanu zgodności jest niemożliwe, nadmiernie kosztowne, przedsiębiorca odmawia dokonania takiej naprawy lub brak zgodności jest istotny, konsument może odstąpić od umowy (art. 43k ust. 3).

Przedsiębiorca nie może żądać zapłaty od konsumenta za okres, w którym udostępniona treść lub usługa nie były zgodne z umową, nawet jeśli konsument faktycznie z nich korzystał (art. 43l ust. 4).

Przedsiębiorca może dokonać zmiany treści cyfrowej lub usługi cyfrowej, która nie jest niezbędna do zachowania jej zgodności z  umową, tylko jeżeli umowa tak stanowi i  jedynie z uzasadnionych przyczyn w tej umowie wskazanych. Przedsiębiorca nie może jednak dokonać zmiany treści cyfrowej lub usługi cyfrowej dostarczanej w sposób jednorazowy. (art. 43m ust. 1). Wprowadzenie zmian nie może prowadzić do obciążenia konsumenta jakimikolwiek kosztami (art. 43m ust. 2), a przedsiębiorca będzie zobowiązany do poinformowania konsumenta o zmianach w sposób jasny i zrozumiały. Jeśli wprowadzana zmiana ma mieć charakter jednocześnie istotny i negatywny, po uprzednim poinformowaniu przez przedsiębiorcę, konsument będzie mógł wypowiedzieć umowę w terminie 30 dni od dokonania zmiany lub poinformowaniu o niej (art. 43n ust. 1 i 2).

Dane wytworzone w ramach korzystania z usługi lub treści cyfrowej.

Dyrektywa cyfrowa zmierza w kierunku ochrony prywatności. Przedsiębiorca będzie mógł wykorzystywać tylko te dane, które konsument wytworzy w związku z korzystaniem z treści lub usługi cyfrowej, sam lub wspólnie z innymi konsumentami, gdy dane te pozostają w związku z przedmiotem umowy lub są użyteczne wyłącznie w celu związanym ze świadczoną usługą lub dostarczoną treścią, a także wówczas, gdy wytworzone przez konsumenta dane zostały połączone z innymi danymi i nie mogą zostać rozłączone bez nadmiernych trudności (art. 43l ust. 1).

Nowością jest prawo konsumenta do żądania, aby przedsiębiorca nieodpłatnie udostępnił konsumentowi dane, które ten wytworzył w czasie korzystania z usługi lub treści (art. 43l ust. 2). Nie dotyczy to danych osobowych oraz danych dotyczących wyłącznie aktywności konsumenta, są użyteczne wyłącznie w związku z treścią lub usługą cyfrową, albo które zostały połączone przez przedsiębiorcę z innymi danymi i nie mogą zostać rozłączone bez nadmiernych trudności.

  1. Podsumowanie.

Nowelizacja zakłada także zmiany w kodeksie cywilnym, poprzez uchylenie dopiero co wprowadzonego art. 5564, dającego przedsiębiorcom prawo do korzystania ze statusu konsumenta w umowach, które nie dotyczą prowadzonej przez nich działalności gospodarczej. Ponadto, modyfikacji ulegną zasady zwolnienia sprzedawcy rzeczy oznaczonych co do gatunku lub mających powstać w przyszłości, z odpowiedzialności (art. 557 § 2 zdanie drugie), wykreśleniu ulegną art. 560 § 2, 5611 § 3, 568 § 1 oraz cały dział II tytułu XI w księdze III – jako zbędne.

Projekt odpowiada wymogom dyrektyw DCD oraz SDG. Harmonizacja przepisów w całej Unii Europejskiej ma stanowić odpowiedź na rosnącą liczbę transakcji między konsumentami i przedsiębiorcami z różnych krajów członkowskich, a także kwitnący handel elektroniczny.

 

radca prawny Adam Madejski