Samorządy w chmurze – system ZUCH a administracja publiczna

Pandemia przyśpiesza proces przechodzenia administracji publicznej do rozwiązań chmurowych. Zbieżność czasowa wystąpienia obecnych ograniczeń z uruchomieniem 1 Wydania Publicznych Chmur Obliczeniowych jest przypadkowa. Jest jednak pewne, że samorządy zdobędą prostszą i ujednoliconą drogę do wdrożenia szerokiej gamy rozwiązań w chmurach obliczeniowych, a co powinno przełożyć się na sprawniejsze funkcjonowanie administracji i świadczenia usług dla obywateli.

Czym są chmury obliczeniowe i skąd wziął się system ZUCH?

Chmurę obliczeniową można zdefiniować za pomocą różnych opisów. Jednym z najbardziej przystępnych jest następujący: „Szeroki wachlarz usług internetowych mających na celu umożliwienie użytkownikom uzyskać szeroki zakres możliwości funkcjonalnych opłacanych wyłącznie w momencie ich bezpośredniego użytkowania (pay-as-you-go), które to wcześniej funkcjonalności wymagały wcześniej ponoszenia znaczących inwestycji sprzętowych i programowych i posiadania personelu z odpowiednimi umiejętnościami”^[1]. Innymi słowy, dostawca rozwiązania w chmurze oferuje nabywcy gotową usługę, a nabywca otrzymuje zdalny dostęp do określonych zasobów: aplikacji, dokumentów, usług, przestrzeni do przechowywania i archiwizacji danych, etc. W ten sposób nabywca minimalizuje koszty funkcjonowania, ponieważ unika np. utrzymania rozbudowanego wsparcia IT, utrzymania serwerów, zakupu specjalistycznego oprogramowania czy systemów bezpieczeństwa.

System Zapewnienia Usług Chmurowych, w skrócie ZUCH, to element programu Wspólnej Infrastruktury Informatycznej Państwa (WIIP). Celem WIIP jest standaryzacja i upowszechnienie elektronizacji działalności administracji publicznej, nie tylko w działalności wewnętrznej, ale również zewnętrznej. Docelowo ZUCH to platforma zakupowa oraz system wspomagania zarządzania usługami oferowanymi przez chmury obliczeniowe, wzorowany na brytyjskim modelu G-Cloud. Dzięki niemu jednostki finansów publicznych, jako nabywcy, otrzymają dostęp do katalogu zweryfikowanych i bezpiecznych rozwiązań chmurowych. W ten sposób mogą uniknąć skomplikowanego i kosztownego procesu pozyskiwania tych rozwiązań samodzielnie. 1 Wydanie Publicznych Chmur Obliczeniowych zapewnia możliwość dokładnego określenia potrzeb w zakresie rozwiązań chmurowych, wybieranych spośród produktów oferowanych przez dostawców komercyjnych. Wyeksportowane w ten sposób dane stanowić będą Opis Przedmiotu Zamówienia. Obecnie nie jest jeszcze możliwe przeprowadzanie zakupów bezpośrednio w systemie.

Kto, jak, kiedy? – odpowiedzi na podstawowe pytania o ZUCH. 

Kupującymi usługi chmurowe w ramach systemu ZUCH mogą zostać podmioty sektora finansów publicznych oraz inne państwowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, banków i spółek prawa handlowego.

Aby uczestniczyć w systemie, należy spełnić wymogi dotyczące posiadanego systemu teleinformatycznego oraz dokonać rejestracji. Kupujący reprezentowany jest w systemie przez ustanowionego w tym celu pełnomocnika. Weryfikacja podmiotu następuje z wykorzystaniem Krajowego Węzła Tożsamości.

Za pośrednictwem zasobów zebranych przez system, a funkcjonujących w Publicznej Chmurze Obliczeniowej (PCHO, od dostawców komercyjnych) oraz Rządowej Chmurze Obliczeniowej (zapewniającej wewnętrzne środowisko informatyczne dla administracji publicznej) kupujący mogą nabyć gotowe rozwiązania chmurowe, pozwalające przenieść posiadane środowisko informatyczne do chmury, sprofilowanej pod konkretne potrzeby.

Obecnie uruchomione zostało 1 wydanie PCHO. Możliwe jest rejestrowanie się przez kupujących i sprzedających. Na wzór angielskiego modelu G-Cloud, kolejne wydania będą działać w formule iteracji, czyli powtarzalnych naborów, w których następować będzie również udoskonalanie całego systemu.

Szanse i zagrożenia.

Z pewnością przeniesienie działalności administracji publicznej do środowiska chmurowego pozwoli na lepsze kształtowanie relacji z obywatelami, poprzez umożliwienie zdalnego załatwiania spraw urzędowych. Im szerszy katalog aplikacji i usług, tym szybsze i prostsze prowadzenie relacji między urzędem a petentem. Ale rozwiązania chmurowe to nie tylko kontakt z obywatelem, to także uproszczenie, standaryzacja i ujednolicenie wewnętrznych procedur i procesów działania w administracji publicznej. Ponadto, rozwiązania chmurowe powinny przynieść oszczędności i uproszenie w wykonywaniu codziennych obowiązków przez urzędników. Przyjęty przez Rząd program WIIP docelowo ma wprowadzić zasadę Cloud First, która z powodzeniem funkcjonuje w państwach takich jak Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Nowa Zelandia czy Estonia. Zasada to przyznaje prymat do wdrażania elektronizacji działalności administracji publicznej przy wykorzystaniu chmur obliczeniowych. Prymat w tej dziedzinie wiodą Wielka Brytania i Estonia. Istnieje zatem wiele gotowych rozwiązań, z których może czerpać polski ustawodawca, wdrażając nieuniknioną „rewolucję chmurową”.

Wejście w tak naprawdę nowy etap funkcjonowania administracji publicznej, w tym przede wszystkim samorządów terytorialnych, wymaga jednak równoległego przygotowania obszernej i wielopłaszczyznowej infrastruktury. Przede wszystkim, oferowane za pośrednictwem ZUCH rozwiązania muszą spełniać wymogi bezpieczeństwa, a jednostki finansów publicznych zainteresowane uczestnictwem w systemie powinny wcześniej dokładnie przemyśleć w jakim zakresie planują przeniesienie swych zasobów do chmury. Należy również pamiętać, że taka cyfryzacja zależna jest w znacznym stopniu od dostawcy usług oraz od dostępu do Internetu. Coś, co w naszym codziennym życiu wydaje się kwestią bezdyskusyjną, może przy niekorzystnym zbiegu okoliczności okazać się przekleństwem i poważnym utrudnieniem w działalności administracji publicznej. To z kolei powoduje konieczność gruntownego przygotowania tak dużego projektu, jakim jest wprowadzenie sfery publicznej państwa w świat chmur obliczeniowych.

radca prawny Adam Madejski 

Katowice, 12 maja 2020 r.

^[1] przegląd definicji i opisów dostępny jest pod adresem:
http://www.ptzp.org.pl/files/konferencje/kzz/artyk_pdf_2016/T2/t2_0725.pdf