Aktualności

Unia Europejska: działania przeciwko pandemii koronawirusa

Pandemia COVID-19 zmusiła do działania poszczególne kraje dotknięte przypadkami zakażenia, ale na kryzys wywołany pandemią reaguje także Unia Europejska. Podejmowane przez Wspólnotę działania mają zapewnić bezpieczeństwo zdrowia i życia obywateli, a także przeciwdziałać globalnemu kryzysowi gospodarczemu, który będzie miał wpływ na gospodarkę poszczególnych państw członkowskich oraz odbije się na funkcjonowaniu całej Unii Europejskiej.

1. Zamknięcie granic

Wspólną decyzją szefów państw członkowskich Unii Europejskiej zadecydowano o zamknięciu granic zewnętrznych Unii Europejskiej. Granice zamknięte zostały na 30 dni z możliwością przedłużenia.

Zakaz wjazdu na teren Unii Europejskiej dotyczy cudzoziemców, nie obejmuje jednak członków rodzin obywateli UE, osób posiadających kartę stałego pobytu w UE oraz dyplomatów.

Komisja Europejska wydała państwom członkowskim wytyczne do podjęcia odpowiednich działań, mających na celu zapewnienie niezakłóconego przepływu podstawowych towarów i usług. W celu zapewnienia dostaw towarów oraz umożliwienia powrotu obywateli UE do swoich krajów uruchomione zostały specjalne korytarze transportowe.

2. Inicjatywa inwestycyjna

W dniu 13 marca 2020 r. Komisja Europejska zainicjowała szereg zmian w prawodawstwie i środkach budżetowych w ramach tzw. Inicjatywy inwestycyjnej na rzecz reagowania na koronawirusa. Inicjatywa ma na celu w szczególności pomoc małym i średnim przedsiębiorstwom w radzeniu sobie ze stratami związanymi z pandemią COVID-19, w tym w złagodzeniu problemów z płynnością wynikającą z konieczności czasowego zawieszania działalności niektórych przedsiębiorstw i ograniczeniem popytu.

Komisja planuje udostępnić około 37 mld EUR w ramach polityki spójności. Środki te mają zostać wykorzystane w 2020 r., przy czym początkowe 8 mld EUR ma zostać udostępnione państwom członkowskim natychmiastowo.

Dystrybucja środków ma nastąpić m.in. poprzez rezygnację z obowiązku zwrotu przez państwa członkowskie niewykorzystanych w 2020 r. kwot prefinansowania z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych. Oferowane środki mają zostać przeznaczone na najpilniejsze wydatki związane z walką z pandemią, przede wszystkim na wsparcie dla systemów opieki zdrowotnej państw członkowskich oraz pomoc przedsiębiorcom.

Inicjatywa Komisji Europejskiej ma formę wniosku ustawodawczego dotyczącego zmiany istniejących rozporządzeń ustanawiających i regulujących Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego („EFRR”), Europejski Fundusz Społeczny („EFS”), Fundusz Spójności, Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejski Fundusz Morski
i Rybacki („EFMR”).

3. Pomoc w ramach państw członkowskich

Dnia 19 marca 2020 r. Komisja Europejska wydała komunikat w sprawie tymczasowych ramy pomocy państwa na rzecz wsparcia gospodarki w kontekście epidemii COVID-19.

COVID-19 został uznany za poważne zagrożenie zarówno dla zdrowia i życia ludności, jak też dla gospodarki całej Unii Europejskiej. Jak wskazała Komisja Europejska w wydanym komunikacie, środki powstrzymujące rozprzestrzenianie się COVID-19, w szczególności polegające na ograniczeniu kontaktów międzyludzkich, wprowadzeniu stanu kwarantanny oraz zakazu przemieszczania się, zamykaniu placówek oświatowych, kulturalnych oraz handlowych, a mające na celu ograniczenie skali oraz czasu trwania kryzysu wywołanego pandemią COVID-19, mają jednocześnie bezpośredni skutek na funkcjonowanie gospodarek krajowych wszystkich państw członkowskich, a w konsekwencji także gospodarki całej Unii Europejskiej. Najpoważniej skutki te odczują przedsiębiorstwa – zarówno te zaliczane do małych i średnich, jak i duże korporacje – praktycznie we wszystkich sektorach gospodarki, choć do najpoważniej dotkniętych kryzysem zaliczane są przedsiębiorstwa działające w sektorze zdrowia, turystyki oraz transportu.

W komunikacie Komisji przedstawiony zostały katalog dostępnych dla państw członkowskich narzędzi pomocowych, zmierzających do zapewnienia przedsiębiorstwom – w szczególności MŚP – płynności i dostępu do finansowania w okresie nagłego niedoboru środków spowodowanych pandemią COVID-19.

Za zgodne z prawem unijnym zostaną uznane następujące mechanizmy stosowane przez państwa członkowskie:

  • pomoc finansowa w postaci dotacji bezpośrednich, zaliczek zwrotnych, korzyści podatkowych lub w zakresie płatności – w ramach ustanowionych programów, państwa członkowskie będą mogły przyznać przedsiębiorstwom, które w dniu
    31 grudnia 2019 r. nie znajdowały się w trudnej sytuacji, pomoc finansową do 800.000,00 EUR na zaspokojenie pilnych potrzeb;
  • zabezpieczenia pożyczek w postaci gwarancji państwowych – dla pożyczek zaciąganych przez przedsiębiorstwa w bankach, udzielane przez państwo w celu zapewnienia możliwości otrzymania pożyczki;
  • subsydiowane pożyczki ze środków publicznych dla przedsiębiorstw, udzielane przez państwa członkowskie przedsiębiorstwom na zaspokojenie pilnych potrzeb kapitałowych i inwestycyjnych;
  • gwarancje dla banków – niektóre państwa członkowskie planują wykorzystać istniejące zdolności banków w zakresie udzielania pożyczek jako kanał wsparcia dla firm,
    w szczególności MŚP;
  • krótkoterminowe ubezpieczenia kredytów eksportowych.

4. Unijne zapasy środków medycznych (rescEU)

Komisja Europejska podjęła decyzję o utworzeniu strategicznych zapasów środków medycznych. Zapasy rescEU mają zostać utworzone w ramach Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności w celu pomocy państwom członkowskim w walce z pandemią COVID-19.

Zapasy rescEU mają obejmować m.in.:

  • sprzęt medyczny do intensywnej terapii, taki jak respiratory;
  • środki ochrony indywidualnej, w tym maski wielokrotnego użytku;
  • szczepionki, środki lecznicze;
  • wyposażenie laboratoryjne.

Zapasy będą przechowywane przez jedno lub kilka państw członkowskich. Państwa te będą odpowiedzialne za dokonywanie zamówień środków medycznych. Koszty 90% zapasów sfinansuje Komisja, pozostałe 10% pokryją państwa członkowskie.

Dystrybucją środków w ramach rescEU zarządzać będzie Centrum Koordynacji Reagowania Kryzysowego.

Początkowy budżet Unii Europejskiej przeznaczony na zgromadzenie zapasów rescEU wynosi 50 mln EUR, z czego 40 mln EUR ma zostać uruchomione pod warunkiem zatwierdzenia projektu przez organy budżetowe UE.

Obecnie, państwa członkowskie UE nabywają środki ochrony indywidualnej, respiratory i artykuły niezbędne do przeprowadzania testów na COVID-19 w ramach umowy w sprawie wspólnych zamówień. Dokonywanie zamówień grupowych oraz skoordynowane podejście do zakupów daje państwom członkowskim silniejszą pozycję w negocjacjach w sprawie dostępności i cen produktów leczniczych.

5. Na pomoc lotnictwu

Unia podjęła także działania w celu tymczasowego zawieszenia wymogów dotyczących przydziałów czasu na start lub lądowanie w portach lotniczych, które zobowiązują linie lotnicze do wykorzystania co najmniej 80% przydziałów czasu na start lub lądowanie w celu ich zachowania w następnym roku. Ambasadorzy państw członkowskich w Komitecie Stałych Przedstawicieli Rady zatwierdzili mandat prezydencji do negocjowania z Parlamentem Europejskim wniosku o zawieszenie zasady „wykorzystuj albo strać” w okresie od 1 marca do 24 października 2020 r., z możliwością dalszego przedłużenia.

Działania te mają pomóc przewoźnikom lotniczym poradzić sobie z gwałtownym spadkiem popytu spowodowanym wybuchem pandemii COVID-19 i związanych z nią podejmowanych środków zaradczych, m.in. koniecznością zawieszenia części połączeń lotniczych.

6. Ochrona konsumentów

Komisja Europejska wraz z krajowymi instytucjami ochrony konsumentów, w tym polskim Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów podejmują działania przeciwko nieuczciwym praktykom handlowym sprzedawców, którzy oferują fałszywe leki na koronawirusa oraz środki higieniczne w cenach wielokrotnie przekraczających ich wartość rynkową.

Podjęte działania skupiają się głownie na tropieniu i blokowaniu nieuczciwych handlowców, działających głownie przez sieć Internet. W ramach współpracy unijnej, instytucje krajowe wymieniają się informacjami na temat rozpoznanych przypadków nieuczciwych handlowców oraz stosowania środków zapobiegawczych, w szczególności blokowanie stron internetowych.

Komisja Europejska we współpracy z instytucjami krajowymi opracowała wytyczne co do tego, jakie praktyki online powinny zostać uznane za nieuczciwe. Ma to umożliwić platformom i instytucjom szybkie identyfikowanie i radzenie sobie z nieuczciwymi handlowcami.

Jako nieuczciwe praktyki rynkowe są uznawanie nie tylko przypadki zawyżania cen (niemiecka federacja organizacji konsumenckich [VZBV] zidentyfikowała m.in. przypadek sprzedaży maseczek ochronnych pakowanych po 10 sztuk w cenie 999,99 EUR za opakowanie, a zatem za kwotę przewyższającą ponad 600-krotność ich ceny rzeczywistej), ale także wszelkie przypadki promowania produktów jako zapobiegających zakażeniu bądź leczących z zakażenia COVID-19.

7. Miliony na walkę z covid-19

Jeszcze w lutym 2020 r. komisarz UE ds. zarządzania kryzysowego Janez Lenarczicz poinformował, iż Unia Europejska przeznaczy ponad 230 mln EUR na globalną walkę z COVID-19.

W ramach przeznaczonych na wskazany cel środków, 114 mln EUR trafi do Światowej Organizacji Zdrowia (WHO). Kolejne 100 mln EUR Unia Europejska przeznaczy na badania, w szczególności na partnerstwo publiczno-prywatne z przemysłem farmaceutycznym w celu stworzenia szczepionki przeciwko wirusowi SARS-Cov-2, który wywołuje chorobę COVID-19.

 

Autorzy:

Ewa Lejman-Widz, wspólnik, radca prawny, doradca podatkowy, Izabella Żyglicka i Wspólnicy

Kamila Spalińska, aplikant radcowski, Izabella Żyglicka i Wspólnicy

 

Aktualizacja: 24.03.2020 r.