Poszerzona ochrona inwestorów – implementacja MIFID2 oraz MIFIR

Od dnia 3 stycznia 2018 r. na terenie Unii Europejskiej obowiązują dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2014/65/UE z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie rynków instrumentów finansowych tzw. dyrektywa MiFID2 oraz rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 600/2014 z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie rynków instrumentów finansowych tzw. rozporządzenie MiFIR. Obydwa akty prawa UE uchylają obowiązywanie dotychczasowych przepisów prawa europejskiego w tym zakresie, głównie dyrektywę MIFID1.

Dyrektywa MiFID1 od wejścia w życie była wielokrotnie zmieniana. Kryzys finansowy z roku 2008 ujawnił kolejne słabości organizacyjne rynków finansowych, wskazując na konieczność modernizacji ram ich funkcjonowania. W konsekwencji tych zmian dyrektywa MiFID1 została w części przekształcona w dyrektywę MiFID2, w części zaś zastąpiona rozporządzeniem MiFIR. Oba akty prawne zmodernizowały sposób działania rynków finansowych wewnątrz Unii Europejskiej oraz zasady funkcjonowania firm inwestycyjnych, rynków regulowanych, dostawców usług w zakresie udostępniania informacji oraz firm z państw trzecich świadczących usługi inwestycyjne lub prowadzące działalność inwestycyjną w Unii Europejskiej. Jak podają autorzy zmian, jej główne cele to wzmocnienie zaufania inwestorów do rynku, zmniejszenie ryzyka systemowego oraz zwiększenie efektywności rynków finansowych przy jednoczesnym zmniejszeniu zbędnych kosztów dla uczestników.

Naturalnym krokiem polskiego ustawodawcy była implementacja norm zawartych w powyższych aktach prawnych celem skonsolidowania ich z obowiązującymi regulacjami prawnymi w zakresie obrotu instrumentami finansowymi na terenie RP. Uczyniono to ustawą z dnia 1 marca 2018 r. o zmianie ustawy o obrocie instrumentami finansowymi oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie dnia 21 kwietnia 2018 r.

Najważniejszą zmianą z punktu widzenia inwestorów, jest poszerzenie definicji oferowania instrumentów finansowych. Znaczącej modyfikacji uległ art. 72 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi. Celem wyeliminowania wątpliwości interpretacyjnych związanych z zakresem pojęcia „oferowanie instrumentów finansowych” za takie zostały uznane wszelkie czynności prowadzące do nabycia przez inne podmioty instrumentów finansowych. Dotychczas samo informowanie przez pośredników lub jakiekolwiek podmioty działające na rynku, ich klientów o posiadaniu w ofercie instrumentów finansowych nie zawsze kwalifikowane było jako „oferowanie”. Obecnie każdorazowe prezentowanie w dowolnej formie i w dowolny sposób, udostępnianych przez emitenta, wystawcę lub sprzedającego, informacji o instrumentach finansowych i warunkach ich nabycia (również w sposób pośredni), stanowiących wystarczającą podstawę do podjęcia decyzji o nabyciu tych instrumentów wypełnia znamiona ustawowej definicji oferowania instrumentów finansowych. Przyjęcie rozszerzonej definicji oferowania w związku z działalnością mającą na celu pozyskiwanie inwestorów i kapitału na rzecz emitenta jest działalnością regulowaną przez KNF i wymaga stosownego zezwolenia. Przyjęte rozwiązania mają na celu wyeliminowanie z rynku podmiotów, które działając na rynku, nakłaniają inwestorów do nabywania instrumentów finansowych, działając bez zezwolenia. Każdy z podmiotów objętych nowymi przepisami, ma zostać objęty odpowiednim okresem dostosowawczym ze względu na specyfikę działalności.

Kolejną istotną zmianą z punktu widzenia ochrony inwestorów jest modyfikacja art. 73 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi. Definicja wykonywania zleceń nabycia lub zbycia instrumentów finansowych została uzupełniona o dokonywanie innych czynności wywołujących skutki równoważne do nabywania lub zbywania instrumentów finansowych na rachunek zleceniodawcy lub na własny rachunek w zakresie umów kupna lub sprzedaży instrumentów finansowych ze zleceniodawcą lub na przyjmowaniu zapisów na emitowane lub wystawiane przez tę firmę inwestycyjną instrumenty finansowe. Tym samym zakresem nadzoru objęte zostały tzw. prawa do emisji. Zakres zmian pokrywa się z ogólnym celem wdrożenia nowych regulacji, czyli szczególnym naciskiem położonym na ochronę inwestorów oraz zwiększenie ich dostępu do informacji o instrumentach finansowych oraz ich emitentach.

Do firm inwestycyjnych wykonujących zlecenia zleceń odnoszą się również przepisy nakładające na nie obowiązek wykonywania wszelkich uzasadnionych działań w celu uzyskania możliwie najlepszych wyników dla klienta w związku z wykonaniem zlecenia. Ten efekt ma zapewnić obowiązek  dotyczący wdrożenia i przestrzegania polityki wykonywania zleceń, coroczne sporządzanie raportów zawierających wykaz pięciu najlepszych systemów wykonania zlecenia w odniesieniu do każdej klasy instrumentów finansowych, a także monitorowanie skuteczności wdrożonych rozwiązań. Powyższe obowiązki mają za zadanie eliminowanie praktyk rynkowych polegających na realizowaniu przez firmy inwestycyjne zleceń nabycia i zbycia w sposób przynoszący korzyści materialne firmom inwestycyjnym np. poprzez prowizję od części opłaty za zlecenie zwracanej asset menagerowi.

Powyższe regulacje mają na celu zapewnienie wykonywania przez firmy inwestycyjne zleceń klienta w najkorzystniejszy możliwy sposób. Obowiązki informacyjne mają spowodować wgląd klientów w poczynania firm realizujących zlecenia, a co za tym idzie dadzą im możliwość wyboru takich rozwiązań, które okażą się dla nich najbardziej korzystne.

Prawnik Maciej Kwadrans